Són - 01.01.2004, Blaðsíða 58

GUNNAR SKARPHÉÐINSSON58
werden)’. Bjarni Vilhjálmsson67 skýrir verða sem ‘deyja, farast’. Skýring Finns
virðist eðlilegust. 5 ógift verður í umbúð skjót: ‘ógæfan er skjót í undirbúningi
(þarf ekki langan aðdraganda)’. ógift: ‘ógæfa’. umbúð: ‘tilhögun, undirbún-
ingur’. Nafnorðið er myndað af að búast um í merkingunni ‘að gera ráð-
stafanir, undirbúa e-ð’. Orðið kemur til dæmis fyrir í 77. kap. Brennu-Njáls sögu
þar sem Mörður veitir tæknilega ráðgjöf þegar menn búast til að vinda ræfrið
af skála Gunnars: „Þeir tóku strengina ok veittu þessa umbúð alla.“ Til er
málshátturinn ekki eru slysin lengi til að vilja og er hugsunin áþekk. Í safni
Guðmundar Jónssonar68 er enn fremur að finna málshátt sem minnir mjög á
okkar orðskvið ógipt segir: eptir hvörju skal eg bíða. 6 élin þykja mörgum ljót:
auðskilið. él: eðlilegast er að skilja orðið í hinni eiginlegu merkingu — ‘skamm-
vinn snjókoma, stutt haglhríð’ — en má þó ef til vill einnig skilja í yfirfærðri
merkingu sem ‘skammvinnur bardagi’, sbr. orð Sighvats Sturlusonar þegar
hann spaugar við son sinn, Sturlu, um bardagann í Bæ: „Skammt hefur það
él verið.“69 7 engi of sér við öllum rokum: sbr. t.d. málsháttinn eigi má við öllu sjá
sem fyrir kemur í 52. kap. í Grettis sögu og víðar. roka: er hér í venjulegri
merkingu: ‘vindhviða’. 8 jafnan spyrja menn að lokum: ‘menn spyrja alltaf um
niðurstöðu (málsins) eða endalokin’. Þessi málsháttur kemur allvíða fyrir, t.d.
í „Hugsvinnsmálum“, 93. vísu: „Upp at hefja / samir þér eigi vel / meiri iðn
an megir; / algÄrt verk / dugir þás unnit es: / æ spyrr lýðr at lokum.“
1–2 ástblindir eru seggir svá /
sumir að þykja mjög fás gá:
‘sumir menn eru svo blindað-
ir af ást að þeir gæta einskis’.
að gá e-s: ‘að gæta e-s’. Þetta
orðalag er notað með líkum
hætti og í svipuðu samhengi í
114. vísu í „Loddfáfnismál-
um“: „Hún [þ.e. hin fjölkunn-
uga kona] svá görir / að þú
gáir eigi / þings né þjóðans
máls.“ 3 þannig verður um mansöng mælt: ‘þannig er komist að orði í man-
söngnum’. Trúlega er skáldið með þessum orðum að vísa til stefsins í drápunni
þar sem segir frá því hvernig ástin lék Harald konung. 4 marga hefir það hyggna
tælt: ‘margir vitrir menn hafa látið blekkjast af því’.
20
67 Íslenzkir málshættir (1966:86).
68 Guðmundur Jónsson (1830:248).
69 Sturlunga I (1988:393).
Ástblindir eru seggir svá,
sumir að þykja mjög fás gá,
— þannig verður um mansöng mælt —
marga hefir það hyggna tælt.
Ekki varð-at forðum farald,
Finnan gat þó ærðan Harald,
honum þótti sólbjört sú.
Slíks dæmi verður mörgum nú.