Són - 01.01.2004, Blaðsíða 47

MÁLSHÁTTAKVÆÐI 47
anna sem frá er sagt til dæmis í Gautreks sögu en rækilegast þó hjá Saxa hinum
málspaka í Gesta Danorum. 4–5 Hrómundur mun vera Hrómundur Gripsson. Af
honum er sérstök saga. ók-at þeim né einn á bug: ‘hann var ekki einn um að sigra
þá’. aka e-m á bug: ‘reka e-n burt, sigrast á e-m’. Ef til vill er orðtakið hér í
upphaflegri merkingu: ‘knýja fram sveigju á herfylkingu (óvina).23 6–8 Gustaf
Cederschiöld24 benti á að Eljárnir væri sennilega Eleasar sá sem frá er sagt í
Gamla testamentinu, þ.e. í Fyrstu Makkabeabók, 6. kap. Þar segir frá því að
Eleasar Avaran, bróðir Júdasar Makkabeusar, frelsishetju gyðinga, vinnur
hetjudáð þegar Antíokkus V fer herför til Júdeu með mikinn mann- og herafla.
Þar á meðal eru þrjátíu og tveir fílar sem þjálfaðir eru til bardaga: „Eleasar
Avaran tók eftir að eitt dýranna [þ.e. einn fílanna] bar af öllum öðrum og hafði
konunglega brynju. Virtist honum sem þar færi konungurinn. Hann fórnaði
lífi sínu til að bjarga þjóð sinni og geta sér eilífan orðstír. Hljóp hann djarflega
að dýrinu inn í fylkinguna miðja, brytjaði óvini niður til hægri og vinstri svo
að þeir hrukku til beggja handa. Hann smaug undir fílinn og lagði hann
banasári í kviðinn. Féll fíllinn dauður ofan á Eleasar og beið hann þar bana.“25
Samsvörunin hlýtur að teljast afar sennileg og auðvelt að fallast á það með
skáldinu að þessi mannraun hafi verið í strangasta lagi. Þetta mun vera í eina
skiptið sem skáldið vísar í sögur Biblíunnar. Brandur biskup Jónsson þýddi
Gyðinga sögu á 13. öld en þar er þessi saga af Eleasar rakin. Þar segir að fíllinn,
sem Eleasar felldi, hafi verið „aljárnaður“ og Eleasar hafi hlaupið undir hann
því hann fékk hvergi höggstað á honum með öðrum hætti. Hermann
Pálsson26 segir um þessa frásögn: „In my opinion there seems little doubt that
the name Eljárn-ir was formed by the poet himself; it is a kind of compromise
between the Hebrew name Eleazar on the one hand and the first two syllables
of aljárn-aðr on the other.“ Þetta lætur ekki ósennilega í eyrum.
1 bana þóttust þeir bíða vel: ‘þeir
(ekki er ljóst við hverja er átt)
dóu með hetjulegum hætti’.
Anne Holtsmark27 skilur þetta
vísuorð sem svo að átt sé við
hetjurnar sem taldar eru upp í
7. erindi og kann það vel að
8
Bana þóttust þeir bíða vel,
Brandingi svaf loks í hel.
Mardallar var glysligur grátur,
gleður sá mann er oft er kátur.
Ásmundur tamdi Gnoð við gjálfur.
Gulli mælti Þjazi sjálfur.
23 Jón G. Friðjónsson (1993:88).
24 Cederschiöld (1882:77, neðanmáls).
25 Apokrýfar bækur Gamla testamentisins (1994:386).
26 Hermann Pálsson (1984:263).
27 Holtsmark (1937:11).