Són - 01.01.2004, Blaðsíða 136

EYSTEINN ÞORVALDSSON136
Hann er að ræða um skáld módernismans þegar hann segir: „Markmið
þeirra hefur ekki verið að skýra eða einfalda heldur að sýna. Þetta er
reyndar orsök þess hve nútímaskáldskapur er oft myrkur.“4
Helstu tegundir ljóðmynda hafa tíðkast frá alda öðli. Líkingar voru
vissulega algengar í hefðbundnum kveðskap, en þær voru afar sjaldan
torskildar, oft beinlínis notaðar til skýringar á efni kvæðis og skýrðu
sig gjarnan sjálfar. Í myndmáli ljóðbyltingarskáldanna koma nýjung-
ar fram í öllum tegundum myndmáls: beinum myndum, viðlíkingum,
myndhverfingum, persónugervingum. Þó að þessi skáld leggi einna
mesta rækt við frumlegar myndhverfingar hefur þeim einnig tekist að
nota annarskonar myndir með ferskum hætti.
Ljóðamunur
Þessi umskipti í ljóðagerðinni verða hér á eftir sýnd nánar með
nokkrum dæmum frá skáldunum sjálfum, annarsvegar með kvæðum
eftir skáld hefðarinnar og hinsvegar ljóðum skáldanna sem byltu form-
gerðinni. Hér er einkum fjallað um þau tvö atriði breytinganna sem reif-
uð voru hér að framan: knappt orðfæri og nýstárlega beitingu mynd-
máls en hvorttveggja leiddi stundum til torræðni. Hefðbundin kvæði
voru oft gríðarlega löng. Í þeim var stundum sögð saga í bundnu máli
og skoðanir raktar og rökstuddar. Líkingar voru auðskildar og gjarnan
margnotaðar. Til einföldunar mætti kalla hefðbundnu kvæðin skýringar-
ljóð en módernísku ljóðin túlkunarljóð því að oft verða lesendur að ráða
gátu ljóðsins og túlkunin er ekki alltaf ótvíræð. Skýrast sést þessi munur
með samanburði á kvæðum sem fjalla um samskonar eða svipuð yrkis-
efni en eru ort með gjörólíkum aðferðum. Að sjálfsögðu verða hér ekki
metin eða borin saman gæði ljóða. Tilgangurinn er að varpa ljósi á
muninn á markmiðum og aðferðum í ljóðagerð. Ljóðin, sem fjallað er
um, eru öll prýðilega ort, hvert á sína vísu. Hver og einn verður að gera
upp við sig hvort honum fellur betur við hina mælsku útmálun í
hefðbundnum kvæðum skálda eða hina miðleitnu tjáningu svokallaðra
nútímaskálda. Meginhugsun þeirra ljóða, sem borin eru saman, er hin
sama og lesendur geta svarað eftir sínum smekk spurningunni: Hvorum
tekst betur að koma meginhugsuninni til skila?
4 Sigfús Daðason (1952:286–287, leturbreyting Sigfúsar).