Són - 01.01.2004, Blaðsíða 36

GUNNAR SKARPHÉÐINSSON36
Áður var á það minnst að ekki er vitað hver muni hafa ort „Máls-
háttakvæðið“ en snemma í rannsóknasögu kvæðisins mun sú hug-
mynd hafa kviknað að höfundur „Jómsvíkingadrápu“ væri einnig höf-
undur þess. Theodor Möbius12 nefnir þrennt sem rennir stoðum
undir þessa ágiskun: a) Um er að ræða innri skyldleika milli kvæð-
anna. b) Kvæðin hafa stíllega sérstöðu meðal fornra norrænna kvæða.
c) Kvæðin eru varðveitt í sama handriti og stendur „Málsháttakvæðið“
þar næst á eftir „Jómsvíkingadrápu“ sem víst þykir að Bjarni biskup
Kolbeinsson í Orkneyjum hafi ort. Brot úr „Jómsvíkingadrápu“ eru
varðveitt í handritum Ólafs sögu Tryggvasonar þar sem kvæðið er eignað
Bjarna biskupi.13 Margir fræðimenn hafa orðið til þess að taka undir
þessa skoðun og rökstyðja frekar. Sophus Bugge14 er fyllilega sammála
Möbiusi og eignar raunar Bjarna líka svokallaðar nafnaþulur sem
einnig finnast í Konungsbók Snorra-Eddu. Hann bætir því við að
nokkrar orðmyndir eins og „flug“ (4,6), „mula“ (11,4) og „fúa“ (18,2),
sem allar bera rím, bendi einnig til þeirrar mállýsku sem töluð var í
Orkneyjum. Þarna hefði mátt vænta orðmyndanna flog, mola og fóa.
Möbius hafði skýrt þessar orðmyndir svo að skáldið hefði vísvitandi
breytt þeim til þess að fá æskileg rímorð á móti „hug“, „þula“, „búa“.
En flestir geta eflaust fallist á það sem Konráð Gíslason hafði um það
að segja: „Slig vilkårlighed vilde være en fræk forbrydelse på det intel-
lectuelle område og stemple gerningsmanden som ‘leirskáld’ af den
jammerligste art.“15 En ef til vill má líta á þessi orð sem víxlmyndir.
Það á að minnsta kosti við um flug /flog þar sem síðari orðmyndin er
a-hljóðverpt tvímynd. Á sama hátt verða hinar orðmyndirnar kannski
skýrðar. Eiríkur Magnússon16 hélt því fram að kvæðið væri yngra en
almennt er álitið og að höfundurinn gæti ekki verið Bjarni biskup.
Kvæðið væri trúlega ort um 1300 og skáldið íslenskt. Röksemdir Eiríks
voru að hluta til málfarslegar og Finnur Jónsson17 hrakti þær. Finni
þótti einnig mjög líklegt að Bjarni biskup hefði ort „Málsháttakvæðið“
en tekur jafnframt fram að ætíð sé varasamt að eigna tilteknum skáld-
um nafnlaus kvæði eða verk. Anne Holtsmark18 þykist greina að
12 Möbius (1873:24).
13 Óláfs saga Tryggvasonar en mesta. Første bind. (1958:178, 179, 185, 186, 188, 193, 197,
198, 200).
14 Bugge (1875:240).
15 Konráð Gíslason (1897:186).
16 Eiríkur Magnússon (1888:323–328).
17 Finnur Jónsson (1890:253–261).
18 Holtsmark (1937:13).