Són - 01.01.2004, Blaðsíða 13

KÁTLEGAR KENNINGAR 13
orrustu Hildar leik og gull Kraka barr og ormtorg16 en síðastnefnda kenn-
ingin vísar til sögunnar af Fáfni sem lá á gullinu á Gnitaheiði.
Frásögnin af átökum Þórs og jötunsins Geirröðar er varðveitt í
hinni torræðu „Þórsdrápu“ eftir Elíf Goðrúnarson. Þar segir frá ferð
Þórs til Geirröðargarða. Lýsingarnar á ferðalaginu og móttökunum
eru æði stórkarlalegar og á köflum gróteskar og sú mynd sem dregin
er upp af Þór er oft býsna hlægileg. Fyrri vísa Þjóðólfs, þar sem járn-
smiðurinn er kenndur við Þór og sútarinn við Geirröð, kallast á við
sextándu og sautjándu vísu „Þórsdrápu“ þar sem þrumugoðið og
jötunninn kasta á milli sín glóandi járnsíum.17 Roberta Frank telur að
vísan sé eins konar skopstæling á stíl Eilífs.18 Útgefendur hafa valið
leshátt Flateyjarbókar fram yfir Morkinskinnu og sett hvápt í stað hvatt
til að fá kenninguna hváptelding í merkingunni ‚svívirðingar, reiðiorð‘
og forsetninguna af í stað ór í sjötta vísuorði.19 Þá má taka vísuna
saman á þennan hátt: Þórr stórra smiðbelgja varp ór þrætu þorpi höldnum
hvápteldingum at jötni hafra kjöts; Geirröðr húða hrökkviskafls tók glaðr af afli
hljóðgreipum við þeiri galdra smiðju síu.
Þjóðólfur notar upphafið skáldamál, kenningar og heiti til að lýsa
háværri sennu kumpánanna. Fúkyrðunum, sem fljúga milli þeirra,
líkir hann við eldingar og glóandi neista, munninn kennir hann sem
þrætuþorp og galdra smiðju og eyrun kallar hann hljóðgreipar; þau grípa
svívirðingarnar á lofti. Járnsmiðinn kallar hann Þór stórra smiðjubelgja
og tangar konung en sútarann jötun hafra kjöts20 og Geirröð húða
hrökkviskafls. Stofnorð kenninganna — Þórr, jötunn og Geirröðr — vísa til
goðsögunnar en kenniorðin vísa til hins hversdagslega og lítt hetju-
lega veruleika handverksmanna.21 Þeir eru kenndir við tól og tæki
sinnar stéttar; hrökkviskafl er að öllum líkindum verkfæri sem notað
hefur verið til að elta húðir.22 Með því að stefna þessum tveimur ólíku
heimum saman varpar skáldið spaugilegu ljósi á viðfangsefni sitt;
16Skj BI (1912:339 og 345).
17 Íslensk bókmenntasaga I (1992:206 – 207); Lie (1982:246 – 47).
18 Frank (1978:106).
19 Skj AI (1912:380); Skj BI (1912:350); Turville-Petre (1976:100); Frank (1978:114);
Morkinskinna: The Earliest Icelandic Chronicle of the Norwegian Kings (1030–1157)
(2000:244).
20 Kenningin jötunn hafra kjöts er undarleg; eðlilegra hefði verið að kenna sútara til
húða en ekki kjöts eins og Roberta Frank og Gabriel Turville-Petre hafa bæði rétti-
lega bent á. Turville-Petre (1976:101); Frank (1978:114–115).
21 Stofnorð er aðalliður kenningar en kenniorð stendur sem einkunn með stofnorði.
22 Lexicon poeticum antiquæ linguæ septentrionalis. Ordbog over det norsk-islandske skjaldesprog
(1931:291). Hér eftir verður vísað til útgáfunnar á þennan hátt: Lexicon poeticum.