Són - 01.01.2004, Blaðsíða 149

HVERS MEGA SÍN ORÐ LJÓÐSINS? 149
mánans um sáluhliðið. Aldnir sem ungir náir rísa úr „svefnstúkunni“
og viðra sig í tunglsljósinu. Mælandinn stendur tvílráður og aleinn,
fullviss um að brátt muni hann hníga þarna í gröf — og í sama bili
hnígur máninn í hafdjúpin.
Reginmunur er á þessum tveimur tunglskins- og stjörnuljóðum.
Orðgnótt, hátíðleiki og háttbinding einkenna hið útleitna kvæði Guð-
mundar. Honum er í mun að segja frá mörgu í tengslum við tungl-
skinið. Hnitmiðun eða fágun orðræðunnar móta ekki stílinn, heldur
mælska með endurtekningum sem eflaust er ætlað að herða á megin-
hugsun kvæðisins.
Ljóð Gyrðis er einfalt, miðleitið og án skrautyrða og það er
óbundið. Orðfærið er samt vandað og nákvæmt og hér er forðast að
teygja lopann eða leiða lesandann inn í hugmyndir um fornar vættir
eða dauðann. Ljóðið miðlar skýrri heildarmynd sem vissulega mætti
túlka nánar. Lesendum getur t.d. sýnst sitthvað um félagsskap ljósa-
stauranna í þessu umhverfi. Spilla þeir náttúrudýrðinni og dulrænu
hennar, eða eru þeir fulltrúar nútímatækni sem ber að sætta við gömlu
gildin?
Aldahvörf
Með dæmunum hér að framan hefur einkum verið fjallað um breyt-
inguna frá útleitni til miðleitni í ljóðagerð og um aukna áherslu á
myndmálið og hlutverk þess í ljóðum eftir straumhvörfin á síðustu
öld. Eins og áður segir voru breytingarnar víðtækari en ekki gefst
ráðrúm að sinni til að rekja fleiri þeirra með sama hætti.
Hér verða því ekki heldur gerð skil hvernig arfleifð ljóðbyltingar-
innar reiðir af núna í byrjun 21. aldar, né heldur spáð fyrir nýrri öld.
Þess skal þó getið að þær skáldakynslóðir, sem komið hafa fram á
sjónarsviðið á eftir frumherjum breytinganna, hafa allar nýtt sér
nýjungar þeirra með margvíslegum hætti. Þetta hafa ekki verið eins-
leitir hópar og seinni helmingur tuttugustu aldar var ekki tilbreyt-
ingarlaust tímaskeið í kveðskap. Módernisminn færði ljóðagerðinni
ágæta grósku en hann þarf líka að gæta sín á þreytumerkjum sinnar
eigin hefðar og forðast stöðnun. Það hefur honum tekist bærilega og
gildir einu þótt helmingur þessarar hálfu aldar sé stundum kenndur
við póstmódernisma. Það er nokkurt áhyggjuefni að mjög fá af hinum
yngstu skáldum bregða fyrir sig háttbundnum aðferðum, en nýting
háttbundinna brageiginda gerði íslenska módernismann fjölhæfari en
ella eins og áður er vikið að. Það er miður ef ung skáld kunna ekki