Són - 01.01.2004, Blaðsíða 92

KRISTJÁN ÁRNASON92
ins vegna, svo smellið sem það er. En svo er greinilega ekki, eins og
við sjáum af orðum Jóns Þorkelssonar. Það er ljóst að Grímur var
ekki með þessum þýðingum sínum einungis að opna glugga inn í
fornöldina til að svala forvitni manna um það hvernig þá hefði verið
ort, glugga sem þeir gætu svo lokað aftur, margs vísari um framandi
ljóðagerð og hugsunarhátt, heldur ætlaðist hann til að þýðingarnar
lifðu með þjóðinni sem þáttur í hennar eigin listsköpun og yrðu til að
móta stíl og viðhorf yngri og upprennandi skálda. Þetta hljómar í
sjálfu sér ekki illa, en þarna vaknar þó hin mikla samviskuspurning
allra þýðenda um það hversu langt þeir megi ganga í því að víkja frá
orðréttri hljóðan frumtextans. Þetta er raunar spurningin mikla um
Múhameð og fjallið, hvort á að koma til hvors?
Það er víst óhætt að segja að Grímur Thomsen gangi stundum
býsna langt í aðra áttina, svo ekki sé meira sagt, af þeim sem Jón hefur
lýst, og svo enn sé vitnað í Jón, fáum við þar allgóða skilgreiningu á
því:
Votta og þýðingar hans úr öðrum málum [...] hann víkur þeim
við, máir þar út allt það útlenda og snýr því upp á Ísland, og
setur á þær svo mikinn íslenskubrag að kvæðin eru tíðum orðin
svo miklu líkari honum sjálfum en frumhöfundinum, svo að
hann gat stundum eins vel markað það undir sitt mark.2
Svo mörg voru þau orð og í framhaldi af því nefnir Jón þrjú dæmi um
hið síðara, þar á meðal hið alkunna kvæði „Táp og fjör og frískir
menn“ og fræðir menn um að það sé í rauninni sænskt, alla vega fyrra
erindið, og heiti á frummálinu „Mandom, mod och morske män“.
Hvað sem því líður er ljóst að varla verður lengra gengið í því en hér
er lýst að rugla saman reytum frumskálds og þýðanda ef menn vita
ekki lengur hvort afkvæmið eða afurðin á að kallast þýðing eða eigið
kvæði og hætt er við að mörgum landanum þætti lítið til koma og ræki
upp ramakvein ef við snerum dæminu við og hugsuðum sem svo að
erlendur þýðandi íslensks skáldskapar beitti þeim aðferðum sem hér
var lýst: Að má út allt það íslenska og snúa því upp á útlönd og setja
á þau sem allra mestan brag síns eigin lands. Eða hvað? Og eitt er
víst, að við hljótum að nálgast þýðingar Gríms Thomsens með meiri
fyrirvara en áður eftir þessa lesningu, hvort sem þær eiga að heita
þýðingar úr grísku eða öðrum þjóðmálum, enda hlýtur það að koma
2 Grímur Thomsen (1934 I: XXXIV).