Són - 01.01.2004, Blaðsíða 93

ÞÝÐINGAR GRÍMS THOMSEN ÚR GRÍSKU 93
út á eitt, ef búið er að má út allt hið framandlega, nema kannski við
leyfum okkur að rengja lýsingu Jóns að einhverju leyti eða álíta hana
ganga of langt, sem við skulum vona í lengstu lög fyrir Gríms hönd.
Ella væri nær að kenna þær þýðingar sem við hyggjumst nú fjalla um
fremur við grímsku en grísku.
Við nánari athugun kemur upp úr kafinu að þýðingar Gríms eru
fjarri því að vera svo mjög á sömu bókina lærðar, eins og ætla mætti
af orðum Jóns, og að hann er býsna leitandi og jafnvel tvístígandi eins
og góðum þýðanda ber að vera. Það má minna á að meðal fyrirrenn-
ara hans ríkti sú hefð, eða að minnsta kosti tilhneiging, að hneppa
þýðingar erlendra ljóða í það sem talið var vera rammíslenskir hættir,
helst einhvers konar fornyrðislag, og skipti þá litlu í hvaða anda
frumkvæðið var ort. Þannig eigum við frá þessum tíma, átjándu öld
og fram á þá nítjándu, þýðingar á gjörólíkum skáldverkum undir
fornyrðislagi, þar á meðal Paradísarmissi Miltons, kviðum Hómers og
ljóðum Heines, og sú spurning vaknar hvort fornyrðislagið sé háttur
sem hæfi hverju sem er eða þá hvort háttur skipti engu máli ef hann
er bara nógu rammíslenskur.
Grímur má eiga það að hann fylgir ekki þessari venju og beitir
ekki hinu staðlaða fornyrðislagi í þýðingum nema þá helst við tíma-
skekkjur eins og Ossían en beitir þeim mun meira rímuðum háttum,
eins og í skáldskap sínum frumkveðnum, og sparar þá hvergi rímið.
Þetta á auðvitað ekki eins vel við í þýðingum á skáldskap Grikkja
sem þekktu ekki rím en beittu aðeins hrynjandinni, en samt rétt-
lætanlegt, og auk þess má benda á að Grímur á einnig til að bregða
fyrir sig grískum háttum þar sem honum finnst við eiga. Reyndar
verður hann fyrstur manna hér á landi til að þýða Hómer undir
hans eigin hætti (hexametri) og eins harmleikjaskáldin undir þeim
hætti sem kalla má ræðulag (jambískt trímetur), rímlaust að sjálf-
sögðu, og raunar má einnig nefna hér saffóarhátt sem Grímur fylgir
á sína vísu. Annað sem miðar að því að laga hin þýddu kvæði að
hugsun lesenda eru staðfærslur, svo sem það að setja íslensk staða-
og mannanöfn í stað hinna erlendu. Fyrir þetta hælir Jón Þorkelsson
Grími og nefnir þar sérstaklega kvæðið Integer vitae eftir Hóras þar
sem Grímur er ófeiminn við að setja Ódáðahraun, Vatnajökul,
Köldukvísl, Bjarmaland, Serkland og Svíþjóð hina köldu í staðinn
fyrir Syrtusanda, Kákasus, Gangesfljót, Apúlíu, Númidíu og sjálft
kuldabeltið.
Þetta er allt gott og blessað og hittir vissulega í mark í þessu
ákveðna kvæði, en aðferðin þarf vissulega ekki að vera einhlít, enda