Gripla - 01.01.1993, Blaðsíða 178

178
GRIPLA
tíðkuðust fyrir 40 árum og einn helsti málsvari þeirra var Helmut Beu-
mann, sem alloft er vitnað til í verki mínu. Hann tók oftast fyrir eitt til-
tekið verk og rannsakaði það út frá þessu sjónarhorni. Mér þykja um-
mæli Bjarna Guðnasonar um þetta efni og ‘virkni’ og ‘óvirkni’ ritklifa
(á bls. 138) raunar sýna enn frekar hve lítið hann hefur velt fyrir sér
eðli rannsóknarinnar, hvers vegna ég vel þá leið sem farin er í ritinu en
ekki einhverja aðra.
Um túlkun Bjarna Guðnasonar á einstökum ritklifum, sem hann ríf-
ur oft úr samhengi, get ég verið stuttorður. Ummælin um B-gerð Jóns
sögu eru enn reist á misskilningi hans á ritklifum og eðli þeirra. Hið
sama er að segja um dæmið úr formála Sverris sögu í Flateyjarbók. Þar
leggur Bjarni Guðnason út af því að ég hef tekið klausu til samanburð-
ar úr ágripi Eugippíusar af verkum Ágústínusar. Mér var auðvitað ljóst
að verk hans hefur aldrei borist hingað til lands. En í báðum tilvikum
voru klerkar og ritstjórar að verki. Dæmið var einnig valið vegna þess
að það var angi af sömu rithefð sem tíðkast hafði hjá sagnariturum trú-
ar- og veraldlegra rita um aldir. Spurningin er því ekki hvort ‘hægt er
skilyrðislaust að leggja að jöfnu formálaorð fyrir trúarriti kirkjuföður
og formálaorð fyrir ævisögu veraldlegs konungs’ (bls. 145), heldur
hvort önnur bókmenntahefð ríki hér á landi á 14. öld en á tímum
Eugippíusar. Ég hygg að svo hafi ekki verið.
Annað dæmi um mistúlkun Bjarna Guðnasonar á verki mínu er um-
sögn hans um heimildanotkun Lárentíus sögu. Mér var fullkunnugt um
að Einar Hafliðason var talinn höfundur Lögmannsannáls. Fyrir mér
vakti einungis að benda á aðferð sagnaritarans; hún er söm og starfs-
bræður hans annars staðar í álfunni nota. Ég er aftur á móti sammála
Bjarna Guðnasyni um túlkun á hinni klausunni sem hann velur úr for-
mála Lárentíus sögu. Með því að nefna Lárentíus sjálfan sem heimild-
armann hafi hann verið að leggja áherslu á að hann færi ekki með neitt
fleipur í sögunni. Þetta kemur greinilega fram í riti mínu. Aftur á móti
krafðist siðvenjan á þessum tíma að menn létu ekki í ljós að þeir hefðu
tekið upp hjá sjálfum sér að rita bækur. Venjan birtist í formálum og
ég bendi á það. Þar með er ekki sagt að ég efist um að menn skrifi
verk án þess að vera beinlínis hvattir til þess af öðrum. I þessu viðfangi
er rétt að finna að enn einni mistúlkun Bjarna Guðnasonar og hártog-
un. Það er hvernig hann túlkar hugtakið skemmtun sem notað er í for-
mála Lárentíus sögu. Ég er honum reyndar sammála um að Lárentíus
saga sé ein allra skemmtilegasta biskupasagan, en þá lít ég á hana frá