Gerðir kirkjuþings - 2005, Qupperneq 7

Hér er margs að gæta. Ég vil benda á tvennt sem uppalendur þyrftu að gefa meiri gaum.
Ég tók eftir ffétt um að í dönskum skólum hefur verið skorin upp herör gegn grófii
orðbragði. Kennurum þar í landi hefur blöskrað ruddaskapur í munnsöfnuði
skólabamanna. Sama vandamál þekkist hér í skólum. Kennarar tala um að jafnvel fimm
ára böm láti sér ótrúlegustu grófyrði um munn fara. „Það mæla bömin sem fyrir þeim
er haft,” segir orðtakið. í okkar samtíð virðist oft sem mönnum leyfist að tjá sig eins og
þeim sýnist, og lítt verið amast við ruddaskap í opinberri orðræðu. En mddalegt tal,
blótsyrði og formælingar, klæminn munnsöfnuður og ofbeldi í orðum, þetta em árásir á
inni innri mörk manneskjunnar, á mannhelgina. Klámfengið orðfæri og látæði og æ
grófara ofbeldi á myndböndum og fjölmiðlum hefur áhrif á ómótaða sál. Klámfengnar
vísanir í auglýsingum em daglegt brauð. Það er alvömmál þegar blygðunarkennd bams
er ofboðið og mörk verða óljós, alvörumál vegna þess að blygðunarkenndin er ein
sterkasta vöm sjálfsvirðingar og mannhelgi. Hér er vissulega ástæða til að hugsa sinn
gang! Leyfum baminu að vera bam! Vemdum bemskuna! Og: Þomm að axla ábyrgð
okkar sem uppalendur! Þomm að setja mörk, heilbrigð mörk.
Misnotkun áfengis, lyfja og vímuefna alls konar er vandamál, ekki síst meðal hinna
ungu. Forvamir undanfarinna ára hafa skilað árangri gagnvart gmnnskólabömum og
gleðilegt er að sjá vitundarvakningu foreldra í þessum efnum. Bjórdrykkja ungs fólks
virðist þó vaxandi og ætti að vera öllum hugsandi mönnum áhyggjuefni. Ég vil leggja
okkur á hjarta vímuvamastefnu þjóðkirkjunnar, og hvetja kirkjunnar fólk til að taka
hana alvarlega og gefa þessu vandamáli gaum. Áfengi er megin dánarorsök ungra
karlmanna í Evrópu. Fjórða hvert dauðsfall karlmanna á aldrinum 15-29 ára í Evrópu er
af völdum umferðarslysa sem rekja má til misnotkunar áfengis, samkvæmt tölum
alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar. Og hér er aðeins toppurinn á ísjakanum. Og ef við
leiddum huga að þeim samfélagslegu vandamálum sem leiða af áfengisflóðinu í
íslensku samfélagi, og reyndum að setja verðmiða við, þá held ég að það jafnist á við
nokkur jarðgöng á ári.
Svo virðist sem talsvert undanhald sé í áfengismálum, lítt eða alls ekki dulbúnar bjór-
og vín auglýsingar vaða uppi og virðist fátt megna að hindra það. Talað er og ritað
fjálglega um bætta vínmenningu. Það eru gjaman örgustu öfugmælavísur. Alvarlegt er
hve bjórdrykkja er nátengd ímyndarsmíð hvers konar í sambandi við íþróttir. Með
sívaxandi þunga er sótt á að leyfa sölu áfengis í matvöruverslunum. Samt er hefur
margsinnis verið sýnt fram á í alþjóðlegum rannsóknum að aukið aðgengi að áfengi
eykur neyslu þess. Aukið aðgengi stríðir því gegn lýðheilsumarkmiðum okkar.
Miklu er varið til fíkniefnaforvama. Er það vel, og flestir munu sammála um að betur
má ef duga skal. Miklu er varið til áfengismeðferðar af ýmsu tagi. Hafi þeir heila þökk
sem að þeim málum standa. Undanhaldið í forvömum gegn áfengisneyslu sker því í
augu. Þjóðkirkjan með sínum breiða og virka snertifleti við heimilin í landinu hefur hér
sérstökum skyldum að gegna við að hamla gegn óheillaþróun.
Hjálparstarf kirkjunnar verður hér til umfjöllunar á Kirkjuþingi. Neyðin er allt um
kring, oft dulin, ekki síst á tímum þegar fjölmiðlar em uppfullir af hagtölum,
stórgróðaffegnum, og stórsigmm fjármálarisanna. Það er fólk á íslandi sem lendir í
5