Gerðir kirkjuþings - 2005, Side 65

stærð og umfang prófastsdæma og má segja að það hafi mótað tillögur nefhdarinnar að
verulegu marki. Þar er reyndar líka talað um að endurskoða beri prestakallaskipan og
nýta beri samstarfsmöguleika milli sókna, prestakalla og innan prófastsdæma. Einnig
leit nefedin til þróunar í samskiptum, samgöngum og búsetu landsmanna. Þá hefur
nefedin að sjálfsögðu farið yfir sögu prófastsembættisins frá upphafi og sérstaklega var
farið yfir þá þróun, sem orðið hefur með stofeun héraðssjóða í núverandi mynd um
1980 og þróun á hlutverki héraðsnefoda og héraðsfonda á síðustu áratugum. Þessar
breytingar allar hafa haft víðtæk áhrif á starf prófasta. Tillögur biskupafimdarins á
Kirkjuþingi 2004 gerðu ráð fyrir auknu umfangi stjómsýslu prófasta og einnig er á það
að líta að nokkur prófastsdæmi eru orðin mjög fjölmenn. Því var það óumflýjanlegt að
heíja starf nefodarinnar á því að ræða ítarlega um hlutverk prófasta og um starfsemi
prófastsdæma. I því sambandi hefúr verið fjallað um tilsjónarhlutverk prófasta, sem
þann hluta af tilsjónarhlutverki biskups íslands, sem ákveðið er að hann feli þeim. Inn í
þá umræðu blandast umfjöllun um vísitasíur, innsetningar, úttektir og síðast en ekki síst
sáttaferlið, sem mikið hefur mætt á innan kirkjunnar undanfarin ár. Gengið hefur verið
út ffá því verkstjómarhlutverki, sem prófastur hefur á hendi í ýmsum málum meðal
presta, djákna og sóknamefodarfólks í umdæminu. Það var einnig forsenda í störfúm
nefodarinnar að prófastur gegndi áffam prestsþjónustu í sínu kalli með prófastsstörfum
en nyti aðstoðar héraðsprests eða nágrannapresta.
Upphafleg ástæða fýrir stofoun þessara embætta eins og við sjáum í Kristinrétti Áma
biskups Þorlákssonar 1275, þegar prófastur birtist, sem umboðsmaður biskups er annast
stjómsýslustörf, sem biskup kemst ekki yfir sjálfur, en latneska orðið praepositus
merkir umboðsmaður og er komin ffá keisarahirðinni í Róm. í kirkjuordinatíu Kristjáns
III. (1537) breytist hlutverk prófastsins mikið og hann verður milliliður milli presta og
biskups, en effirlitshlutverk prófasts jókst eftir Harboe (1746) og þá koma til
héraðsprestastefour, gömlu stiftin eru lögð niður og landið verður eitt biskupsdæmi.
Frumvarp að lögum
Þá er komið að öðm stóru verkefoi nefodarinnar, en það var að skoða fyrirkomulag
kirkjuþingskosninga og kjördæmaskipanar í landinu. Rakst nefodin þar eðlilega á
takmarkanir í lögum um stöðu stjóm og starfshætti Þjóðkirkjunnar nr. 78/1997. Þær
felast í því að kirkjuþingi er ætlað að ákveða skipan prófastsdæma, rétt eins og skipan
prestakalla og sókna, en samt em prófastsdæmi talin upp í tveimur greinum laganna,
eins og umdæmin vom við gildistöku þessara laga. Þær greinar laganna fjalla annars
vegar um vígslubiskupsumdæmin og hins vegar um kjördæmi til kirkjuþings. Til að
lagfæra þetta komst nefodin fljótlega að þeirri niðurstöðu að leggja til breytingar á 18.
og 21. grein þjóðkirkjulaganna, sem leysa málið til lengri tíma litið. Felast þær í því að
ákvæði þessara greina verði einfölduð og efoi þeirra verði á hendi kirkjunnar sjálffar.
Akvað nefodin því að leggja til að sjálfstæði kirkjunnar um þessi innri mál verði aukið.
Það er í anda þjóðkirkjulaganna og auk þess nauðsynlegt fýrir enn ffekari þróun á
skipulagi kirkjunnar, hvað varðar kjördæmi og skipan kirkjuþings, sem er æðsta
stjómstig kirkjunnar. Þess vegna lagði kirkjuþingsnefodin, í samráði við kirkjuráð, ffam
tillögu að frumvarpi að lögum, sem kirkjuráð hefúr búið til flutnings á þessu kirkjuþingi
(11. mál). Hefúr það verið unnið í góðu samráði við kirkjumálaráðherra.
63