Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Blaðsíða 127

127
við náttúruna við það að fá sem mest út úr henni á sem skemmstum tíma.
Víðtækari nálgun sem tekur tillit til vistkerfisins í heild og langtímamark-
miða verður þá nánast útilokuð.
En slík nálgun er ekki auðfengin. Við þurfum, ef svo má segja, að
afbyggja þau gildi og viðhorf sem við höfum þegið í félagslegri mótun
okkar. Við þurfum að draga úr vitundinni um sjálf okkar sem sjálf sem
metið er á grundvelli samfélagslegra gilda, minnka sjálf okkar, verða tóm,
eða samkvæmt algengu líkingamáli Daodejing, verða eins og kornabörn á
ný sem bregðast við umhverfi sínu með náttúrulegum hætti, með hreinni
virkni dao sem býr allt í senn innan okkar sem utan.18 Þessu er lýst sem
ziran 自然, „sjálfkrafa“ athöfn, orðrétt: „sem verður til af sjálfu sér“, sem
líður út frá sjálfinu án meðvitaðrar ætlunar.
Lykillinn að því að ná slíku samræmi er að læra að athafna sig án þess að
beita þvingunum. Dao rembist ekki, þvingar ekki hlutina heldur gerir þeim
kleift að raða sér niður af sjálfsdáðum og finna sér stað sem hæfir þeim.
Með sama hætti þurfum við að skynja rás veraldarinnar, fylgja henni eftir
og leiða hlutina þannig áfram að þeir breyti ekki farvegi sínum. Um leið
og þvingun á sér stað er unnið gegn ferlinu og þá er afar líklegt að viðkom-
andi bíði tjón af – að minnsta kosti þegar til lengri tíma er litið.
Í Zhuangzi er að finna fjölmargar persónur og verur sem hafa þróað
með sér slíkt samband við nánasta umhverfi sitt. Það er athyglisvert að
persónurnar hneigjast til að stunda störf sem ekki voru sérlega hátt metin í
Kína til forna. Þetta eru handiðnaðarmenn, slátrarar, trésmiðir, bændur,
grafarar og fleiri viðlíka. Allir hafa þeir lært ákveðna tækni í störfum sínum
en þeir hafa yfirunnið tæknina – „skilið við hana“ eins og oft er sagt í
Zhuangzi – og vinna nú verk sín í hálfgerðu vitundarleysi en með meistara-
brag.
Tökum dæmi af slátraranum Ding sem var í þjónustu hertoga nokkurs
og þótti einstaklega lipur við kjötskurðinn. Hertoginn fylgdist eitt sinn
með Ding við störf sín, heillaðist mjög af handbragði hans og bað hann að
segja sér hvernig hann hefði þróað það:
18 Í Daodejing kemur kornabarnið oft fram sem tákngervingur fyrir æðsta þroskastig
einfaldleikans. Hvítvoðungurinn, nýtt líf, er mjúkur og veikburða, afslappaður og
í svo óþvinguðum og náttúrulegum tengslum við umhverfi sitt að sagt er að „eitr-
uð skordýr bíti hann ekki. Villidýr stökkva ekki á hann. Ránfuglar steypa sér ekki
yfir hann. Beinin eru mjúk og sinarnar teygjanlegar en gripið traust“ (Daodejing
§55).
JAFNGILDIR HEIMAR