Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Blaðsíða 172

172
Míkrómegas kom út árið 1752 þegar Voltaire var við hirð Friðriks II
Prússakeisara í Potsdam en talið er að hann hafi samið verkið á árunum 1738–
1739 er hann dvaldi á heimili Madame du Châtelet í Cirey. Þau deildu brenn-
andi áhuga á vísindum og eins og aðrir heimspekingar þessa tíma beittu þau
skynseminni á þau ólíku hugðarefni sem þau lögðu rækt við. Voltaire hafði
kynnst og hrifist af verkum Lockes og Newtons í Englandi á árunum 1726–1728
og 1738 gaf hann út rit um heimspeki þess síðarnefnda (Eléments de la philosophie
de Newton) í Frakklandi. Í Míkrómegasi fjallar Voltaire um afstæði allra hluta eins
og heiti aðalsöguhetjunnar gefur til kynna. Höfundur beinir ekki síst sjónum að
mannlegri þekkingu og stefnir saman talsmönnum ólíkra hugsuða. Eins og víða
í verkum sínum hæðist Voltaire hér að hindurvitnum og sagan virðist endur-
spegla þá trú að heiminn megi útskýra og skilja með vísindalegri þekkingu. Þótt
Míkrómegas dáist að gáfum „atómanna“ sem byggja jörðina duga frumspekileg-
ar vangaveltur þeirra skammt til að svara spurningum hans um sálina og innsta
eðli hlutanna. Svipaðar spurningar skjóta upp kollinum í öðrum verkum höf-
undarins: Hinn vitri Zadig, þrátt fyrir alla sína tungumálaþekkingu, skilur til
dæmis ekkert í „bókinni um örlögin“ sem einsetumaðurinn leyfir honum góð-
fúslega að glugga í.2 Auðar síður heimspekirits Míkrómegasar gefa einnig til
kynna að svörin séu ekki á reiðum höndum. Gamli Tyrkinn í Birtingi boðar svo
líf án eilífra vangavelta. Það er auðvelt að sjá Voltaire sjálfan í risavaxinni sögu-
hetju sinni sem hlær dátt að oflæti mannanna.3
Ásdís R. Magnúsdóttir
Fyrsti kafli: Ferðalag íbúa stjörnunnar Síríusar til plánetunnar
Satúrnusar
Á einni af þeim plánetum sem snúast í kringum stjörnuna Síríus var einkar
hæfileikaríkur ungur maður sem mér veittist sá heiður að kynnast í síðustu
ferðinni sem hann fór til okkar litlu mauraþúfu. Hann hét Míkrómegas og
það er nafn sem á mjög vel við öll mikilmenni. Hann var átta mílna hár, en
með átta mílum á ég við áttatíu þúsund rúmfræðileg skref, fimm fet hvert
um sig.4
Sumir algebrufræðingar, menn sem almenningur hefur alltaf haft mikið
gagn af, munu undireins taka fram pennann og komast að því að þar sem
herra Míkrómegas, íbúi landsins Síríusar, væri áttatíu þúsund fet frá toppi
2 Zadig eða örlögin, bls. 141.
3 Við þýðinguna er fylgt útgáfu Renés Pomeau, Voltaire, Romans et contes, bls. 131–
147.
4 Rúmfræðilegt skref samsvarar fimm fetum eða 1,62 metrum.
VoltaIRe