Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 9

8 PENINGAMÁL 2002/4
Bretlandi, Frakklandi og nokkrum smærri Evrópu-
löndum sem mildaði samdráttinn í efnahagslífinu á
sl. ári. Batinn í iðnaðarframleiðslu Bandaríkjanna og
Evrópu virðist hafa stöðvast í bili síðla sumars, en í
Asíu hefur batinn verið öflugri. Víða í Rómönsku
Ameríku ríkir alvarleg efnahagskreppa.
Verði framhald á þeirri þróun sem einkennt hefur
undanfarna mánuði gæti það haft neikvæð áhrif á ytri
skilyrði íslenska þjóðarbúsins. Útflutningur Íslands
samanstendur að verulegum hluta af matvælum til
einkaneyslu. Vegna þess að einkaneyslan hélt áfram
að vaxa í mörgum helstu viðskiptalöndum Íslands,
þrátt fyrir ýmsar sviptingar, í fremur mildri efna-
hagslægð sem gekk yfir heimsbyggðina á sl. ári hafði
afturkippurinn lítil áhrif á verðlag íslenskra útflutn-
ingsafurða. Verði samdráttur í einkaneyslu, eða hægi
umtalsvert á vextinum, gætu áhrifin orðið meiri og
e.t.v. má greina einhver merki þess í nýlegri verð-
þróun sjávarafurða. Horfur um verð á áli eru með
lakara móti og spáir CRU Group Int. að álverð lækki
um 10% á næsta ári eftir 7% lækkun í ár. Einkum
gæti viðskiptakjörum hrakað ef ófriður við Persaflóa
leiddi til verulegrar hækkunar á olíuverði að auki.
Því má segja að ákveðnar almennar vísbendingar um
óhagstæða þróun viðskiptakjara blasi við. Markaðir
hafa þó verið tiltölulega líflegir í mörgum helstu við-
skiptalöndum Íslands, t.d. Bandaríkjunum, Bretlandi,
Frakklandi og Norðurlöndum, þótt heldur hafi dregið
úr einkaneyslu og framvirkar vísbendingar séu
fremur neikvæðar. Þess ber að gæta að verð á helstu
útflutningsafurðum Íslands ræðst ekki síður af
sveiflum í framboði á alþjóðamarkaði en eftirspurn.
Samband eftirspurnar og verðlags er því ekki einhlítt.
Auk hagstæðrar þróunar einkaneyslu í flestum helstu
viðskiptalöndunum studdi kreppan í evrópskum
landbúnaði í fyrra og niðurskurður aflaheimilda í
Norðursjó við verðlag sjávarafurða.
Góð aflabrögð og hátt verð sjávarafurða hafa skap-
að ákjósanleg skilyrði í sjávarútvegi
Aflabrögð hafa verið góð það sem af er þessu ári.
Heildaraflinn fyrstu níu mánuði ársins var u.þ.b. 10%
meiri en á sama tíma í fyrra. Mest jókst rækju- og
skelfiskaflinn, eða um næstum 20%, uppsjávarafli
jókst um 11% og botnfiskaflinn um 4%. Verð á
sjávarafurðum er enn gott, þótt nokkuð hafi slegið í
bakseglin á haustmánuðum. Ekki er ljóst hvort nýleg
lækkun á verði sjávarafurða gæti verið fyrirboði
óhagstæðari þróunar en undanfarin ár, t.d. í tengslum
við veikari einkaneyslu í viðskiptalöndunum. Verð á
saltfiski lækkaði töluvert um miðbik ársins en virðist
heldur hafa hækkað á ný sl. vikur. Tregðu á mörk-
uðum í Bandaríkjunum og Evrópu má að nokkru
rekja til þess að verð á íslenskum fiskafurðum var
orðið mjög hátt samanborið við aðrar matvörur, sem
gerir eftirspurn viðkvæmari en ella fyrir lægð í þjóð-
arbúskap viðskiptalandanna. Meðal útflutnings-
fyrirtækja virðist þó ríkja nokkur bjartsýni um að
verð sjávarafurða muni í aðalatriðum haldast í svip-
uðu horfi og verið hefur. Það sem af er árinu hefur
meðalverð sjávarafurða að jafnaði verið u.þ.b. 4%
hærra en á liðnu ári.
Verðmæti útflutnings sjávarafurða á fyrstu níu
mánuðum þessa árs var tæplega 13% meira en á
sama tíma í fyrra en um 7,3% af því skýrist af magn-
aukningu og tæplega 5,2% af hærra verði. Góð
2000 | 2001 | 2002
40
50
60
70
80
90
100
110
3. janúar 2000=100
Hlutabréfavísitölur erlendis
Daglegar tölur 3. janúar 2000 - 31. október 2002
Heimild: EcoWin.
Mynd 6
Japan (Nikkei 225)
Bandaríkin
(S&P 500)
Evrópa (FTSE Eurotop 300)
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
0
5
10
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40
Hreinn mismunur
45
55
65
75
85
95
105
115
125
135
145
1995=100
Viðhorfsvísitölur heimila
Bandaríkin
(hægri ás)
Evrusvæðið
(vinstri ás)
Janúar 1990 - október 2002