Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 72

a) Æskilegt væri að skilgreina eðli og umgjörð upp-
gjörskerfisins nánar en gert er í fyrrnefndu sam-
komulagi frá árinu 2000. Skýra þyrfti hlutverk og
ábyrgð þeirra stofnana sem koma að rekstri
kerfisins og þeirra sem njóta þjónustu þess.
b) Skýra þyrfti þær reglur sem gilda um uppgjörs-
kerfið. Til greina kemur að Seðlabankinn nýti
heimild í nýjum lögum um bankann til að setja
almennar, opinberar grunnreglur um kerfið.17
c) Koma þarf á áhættustýringu og tryggingum
vegna uppgjörs greiðslufyrirmæla. Af hálfu
Seðlabanka Íslands hefur að undanförnu verið
unnið að setningu krafna um að lánastofnanir
leggi fram tryggingar fyrir uppgjöri á greiðslu-
skuldbindingum innan umsaminna hámarksheim-
ilda í greiðslukerfum.18 Slíkar tryggingar verða
annað hvort í formi verðbréfa eða í formi bindi-
fjár sem lagt er inn á sérstakan, lokaðan bindi-
reikning.19 Lánastofnanir munu hafa val um
hvorn flokk trygginga þær kjósa. Auk þessara
trygginga er gert ráð fyrir að lánastofnanir noti
lausafjárstýringu til að mæta sérstökum sveiflum
í greiðslustöðu í kerfunum. Rætt hefur verið um
að Seðlabankinn auðveldi þessa lausafjárstýringu
með því að heimila lánastofnunum að nýta bindi-
fé á almennum bindireikningum á opnunartíma
stórgreiðslukerfisins og með því að hafa daglána-
og millibankamarkaði opna á sama tíma. Gera má
ráð fyrir að þessi tilhögun gangi í gildi á árinu
2003.
d) Æskilegt væri að Seðlabankinn kanni fyrr í upp-
gjörsferlinu hvort allar forsendur greiðsluupp-
gjörs séu fyrir hendi og láti reikningsstofnanir
vita ef svo er ekki.
e) Æskilegt væri að flýta sendingu greiðslufyrir-
mæla Verðbréfaskráningar til RB og Seðlabank-
ans. Með því að tilkynna reikningsstofnunum um
stöðu þeirra úr verðbréfaviðskiptum gæti Seðla-
bankinn auðveldað þeim að bregðast við ef
greiðslufjárhæðir eru umfram umsamdar heim-
ildir í greiðslukerfi. Reikningsstofnanirnar gætu
þá nýtt sér markaði til að afla lauss fjár á sama
degi og verðbréfaviðskiptin eiga sér stað og
undirbúa þannig uppgjör morguninn eftir.
f) Sérstök jöfnun á greiðslufyrirmælum sem berast
frá Verðbréfaskráningu myndi auðvelda mjög
yfirsýn og eftirlit Seðlabankans svo og vinnslu
fyrirmælanna við uppgjör.
g) Aðgangur lánastofnana að millibankamarkaði og
daglánum fram til þess tíma sem úrvinnslu
greiðslufyrirmæla er lokið myndi efla öryggi og
hagkvæmni kerfisins.
h) Uppgjörskerfið gerir ráð fyrir að uppfyllt sé skil-
yrðið um að verðbréf séu eingöngu afhent gegn
greiðslu. Þetta skilyrði, sem auðkennt er DvP (e.
delivery versus payment), merkir að afhending
verðbréfa er tengd greiðslu peninga með þeim
hætti að verðbréfin eru því einungis afhent að
greiðsla eigi sér stað. Fullt samræmi við þetta
skilyrði myndi nást ef upplýsingaskipti milli
Seðlabanka og Verðbréfaskráningar yrðu efld
þannig að Verðbréfaskráning fengi sérstaka stað-
festingu á að forsendur afhendingar verðbréfa
væru fyrir hendi.
i) Uppgjör greiðslufyrirmæla fer nú fram bæði í
jöfnunarkerfi FGM hf. og stórgreiðslukerfi Seðla-
bankans. Öll greiðslufyrirmæli undir 25 m.kr.
fara um jöfnunarkerfið. Í því kerfi teljast
greiðslufyrirmæli komin til greiðslukerfisins
þegar kerfið hefur staðfest móttöku þeirra með
sannanlegum hætti gagnvart þeim þátttakanda
sem fyrirmælin gaf. Kerfið gerir því ráð fyrir
efndalokum innan dags (e. intraday finality).
Uppgjör í kerfinu fer hins vegar fram kl. 17:00,
þ.e. um 8 klst. eftir að verðbréf voru afhent í
verðbréfauppgjörskerfinu. Mikilvægt er því að
hætta að afgreiða greiðslufyrirmæli vegna verð-
bréfaviðskipta í jöfnunarkerfi FGM hf. og fram-
kvæma allt uppgjör í gegnum stórgreiðslukerfið,
án tillits til fjárhæðar. Meðhöndla þyrfti sérstak-
lega uppgjör greiðslufyrirmæla vegna verðbréfa-
viðskipta.
j) Þörf er á að tímasetja nákvæmlega einstaka þætti
í uppgjörsferlinu.
k) Þróa þarf eftirlit Seðlabanka Íslands með kerfinu
í samvinnu við Verðbréfaskráningu, RB og Fjár-
málaeftirlitið.
l) Þróa þarf viðbúnaðaráætlun fyrir kerfið.
PENINGAMÁL 2002/4 71
17. Sjá 38. gr., sbr. 4. gr., laga um Seðlabanka Íslands nr. 36/2001.
18. Hallgrímur Ásgeirsson: Þróun greiðslu- og uppgjörskerfa, bls. 75-78.
19. Sjá 9. gr. reglna nr. 388/2002 um bindiskyldu.