Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 18

stæðari þróun en íslensku hlutabréfavísitölurnar að
undanförnu. Því er eðlilegt að spurt sé hvað valdi.
Að mörgu leyti virðist unnt að skýra velgengni á
innlendum hlutabréfamörkuðum með góðri arðsemi
skráðra innlendra fyrirtækja og bjartsýni um áfram-
haldandi vöxt þeirra. Framlegð hefur verið góð eða
aukist á milli ára í flestum greinum og hagnaður eftir
skatta hefur margfaldast. Samkvæmt spám fjármála-
fyrirtækja eru horfur á að hreinn hagnaður skráðra
fyrirtækja fjór- til fimmfaldist milli áranna 2001 og
2002.
Mikilvægt er hins vegar að gera sér grein fyrir því
að íslenski hlutabréfamarkaðurinn er einhæfari og
öðruvísi samsettur en erlendir hlutabréfamarkaðir.
Úrvalsvísitala samanstendur að u.þ.b. ¾ af þrenns
konar fyrirtækjum, þ.e.a.s. fjármálafyrirtækjum, sem
hafa tæplega helmings vægi í vísitölunni, sjávar-
útvegsfyrirtækjum og lyfjafyrirtækjum. Meðal þeirra
hlutabréfa sem hafa dregið erlendar hlutabréfa-
vísitölur hvað mest niður eru hlutabréf fyrirtækja á
sviði upplýsinga- og fjarskiptatækni. Vegna þess að
ekki tókst að einkavæða Landssíma Íslands hf. á
þeim tíma sem áformað var vó þessi geiri ekki þungt
í íslensku vísitölunum þegar verðfall hátækni-
hlutabréfa var sem mest. Vel hefur gengið hjá
íslenskum fjármálafyrirtækjum að undanförnu, ólíkt
því sem á við víða erlendis. Það má rekja til þess að
þeim hefur tekist að halda uppi góðri arðsemi, meðal
annars vegna þess að hærra hlutfall verðtryggðra
eigna en skulda varð til þess að bankarnir högnuðust
á aukinni verðbólgu á síðasta ári. Þá hafa vaxtatekjur
aukist, verulegur söluhagnaður vegna eignasölu
myndast svo og gengismunur af annarri fjármála-
starfsemi en hefðbundinni bankastarfsemi. Hjá fjár-
málafyrirtækjum er sennilega enn talsvert um van-
nýtta möguleika til hagræðingar, hvort heldur með
stækkun, markaðssókn til útlanda, samruna eða
niðurskurði á kostnaði.
Ekki eru síður uppi væntingar um aukna arðsemi
fyrir tilstilli hagræðingar og samruna fyrirtækja á
öðrum sviðum. Verð lyfjafyrirtækja hefur t.d. stór-
hækkað vegna mikillar aukningar í útflutningi
samheitalyfja, samruna innanlands og velheppnaðrar
fjárfestingar erlendis. Greinilega er reiknað með
góðum sóknarfærum hjá fyrirtækjum í útflutningi.
Sjávarútvegur hefur búið við einstaklega góða fram-
legð, vegna jákvæðra gengisáhrifa og hagstæðs
afurðaverðs á erlendum mörkuðum. Þar eru einnig
miklir möguleikar á hagræðingu og vexti með sam-
einingu, samruna og yfirtöku fyrirtækja, sem gefur
öflugustu fyrirtækjunum sem skráð eru á hlutabréfa-
markaði vaxtarmöguleika langt umfram greinina í
heild. Staða sumra annarra skráðra fyrirtækja er ekki
jafngóð. Þær greinar sem helst hafa átt í erfiðleikum
að undanförnu, þ.e.a.s. samgöngu- og samskipta-
tæknifyrirtæki, hafa þó heldur verið að rétta úr
kútnum.
Þótt verð íslenskra hlutabréfa hafi ekki fylgt
verðlækkun erlendis eftir eru V/H-hlutföll á Íslandi
lægri en víðast hvar erlendis, ef miðað er við hagnað
undanfarið ár. V/H-hlutföll reiknuð á grundvelli
sögulegra gagna geta þó ekki gefið endanleg svör um
hvort verðlagning hlutabréfa er hæfileg eða ekki. Það
sem skiptir máli er hvort verðlagning er hæfileg
miðað við raunsæjar væntingar um hagnað til lengri
tíma. Um hann ríkir ævinlega mikil óvissa.
Að einhverju leyti kann verðhækkunin að undan-
förnu að vera knúin af eftirspurn, t.d. frá lífeyrissjóð-
unum. Minnkandi ávöxtun á skammtímapeninga-
eignum, sem fjárfestar hafa leitað í á tímum óvissu,
og óhagstæð þróun á erlendum hlutabréfamörkuðum
kann að hafa aukið áhuga innlendra fjárfesta á
innlendum hlutabréfum. Lítil sem engin bein tengsl
eru hins vegar á milli íslenska hlutabréfamarkaðarins
og erlendra markaða, t.d. í gegnum starfsemi fjöl-
þjóðlegra fyrirtækja. Líkur á að hræringar á erlend-
um mörkuðum smiti íslenska markaðinn eru því
minni en ella. Að hluta kann hækkun hlutabréfaverðs
að undanförnu einnig að stafa af lækkun skuldabréfa-
PENINGAMÁL 2002/4 17
Ísland Sví-
þjóð
Finn-
land
Bret
land
Þýska-
land
Frakk-
land
Evru-
svæðið
Banda-
ríkin
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
Hlutfall
V/H-hlutföll á Íslandi og erlendis
Miðað við hagnað sl. fjóra ársfjórðunga skv. uppgjörum
Heimild: Bloomberg, EcoWin, Kauphöll Íslands.
Mynd 16