Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 6

PENINGAMÁL 2002/4 5
Mynd 3 sýnir verðbólguþróun frá 1994 sam-
kvæmt þessum tveimur kjarnavísitölum og vísitölu
neysluverðs. Eins og sést á myndinni er þróunin
mjög áþekk yfir tímabilið í heild, þannig að kjarna-
vísitölurnar sýna álíka meðalverðbólgu til lengri tíma
og vísitala neysluverðs.
Verðbólga undanfarinna mánaða er af innlendum
toga
Frá því um áramót hafa flestir meginþættir vísitölu
neysluverðs hækkað minna en sem nemur verð-
bólgumarkmiði Seðlabankans. Frá þessu eru þrjár
undantekningar. Umreiknuð til árshækkunar nam
hækkun bensínverðs 6,5%, húsnæðiskostnaðar 6%
og þjónustu einkaaðila 5,3%. Hækkun bensínverðs á
sér ástæður sem að mestu leyti liggja utan áhrifasviðs
íslenskrar efnahagsstjórnar og því ekki ástæða til að
hafa af henni sérstakar áhyggjur á meðan ekki er um
stórfelldar sveiflur að ræða. Tilefni er hins vegar til
að hyggja vel að ástæðum fyrir verðþróun hinna
tveggja þáttanna, enda vega þeir samtals tæp 40% í
vísitölu neysluverðs. Húsnæðismarkaðurinn og þjón-
usta ýmiss konar eiga það sameiginlegt að verða fyrir
takmarkaðri erlendri samkeppni, þótt frá því séu
undantekningar. Breytingar á gengi krónunnar hafa
því síður áhrif á verðþróun þar. Nái verðbólgu-
hjöðnunin ekki inn í þessa þætti neyslukostnaðar er
ákveðin hætta á að verðbólgan aukist á ný þegar áhrif
gengishækkunar krónunnar fjara út eða ef gengið
veikist á ný.
Töluvert hefur dregið úr tólf mánaða hækkun
þjónustuliðar neysluverðsvísitölunnar frá því að hún
varð mest 10% í mars sl. Í októberbyrjun hafði verð
þjónustu í einkageiranum þó hækkað um tæp 6% á
einu ári og skýrir u.þ.b. helming hækkunar vísitölu
neysluverðs á tímabilinu. Hraðinn undanfarna þrjá
mánuði hefur verið heldur minni, eða 4,8% umreikn-
aður til árshækkunar. Hjöðnunin er hægfara, en hægt
og bítandi ætti að draga úr verðhækkunum á þessu
sviði eftir því sem hægir á innlendum launa-
hækkunum, sem ætla má að hafi umtalsverð áhrif á
verð þjónustu.
Öfugt við þjónustu einkaaðila, þar sem mátt hefur
greina hægfara en stöðuga verðhjöðnun, hefur
Í sameiginlegri yfirlýsingu ríkisstjórnar og Seðlabanka
Íslands frá 27. mars 2001 um verðbólgumarkmið og
breytta gengisstefnu var gert ráð fyrir því að Seðla-
bankinn, í samráði við Hagstofu Íslands, mótaði einn
eða fleiri mælikvarða á undirliggjandi verðbólguþróun
sem bankinn gæti notað til hliðsjónar við mótun
peningastefnunnar. Þeirri vinnu er nú lokið og mun
Hagstofan frá og með birtingu vísitölu neysluverðs
þann 12. nóvember nk. birta tvær nýjar vísitölur,
kjarnavísitölu 1 og kjarnavísitölu 2. Báðar eru byggðar
á sama grunni og vísitala neysluverðs, en hin fyrri
undanskilur verð grænmetis, ávaxta, búvöru og ben-
síns og hin síðari til viðbótar verð opinberrar þjónustu.
Í athugun er hvort birta eigi kjarnavísitölur sem auk
ofangreinds undanskilur áhrif breytinga á óbeinum
sköttum og niðurgreiðslum. Ótvírætt gagn yrði af
slíkum vísitölum, en gerð þeirra krefst töluverðrar
undirbúningsvinnu og athugana á aðferðafræði.
Þeir þættir sem haldið er utan kjarnavísitalnanna
tveggja eru ýmist töluvert sveiflukenndir, meira eða
minna utan áhrifasviðs peningastefnunnar eða endur-
spegla hlutfallslegar verðbreytingar sem að jafnaði er
ekki æskilegt að Seðlabankinn bregðist við með
aðgerðum í peningamálum. Í grein eftir Þórarin G.
Pétursson, sem birtist annars staðar í þessu hefti, er
fjallað um rökin fyrir notkun mælikvarða á undir-
liggjandi verðbólgu við mótun peningastefnunnar og
sjónarmið við gerð þeirra. Seðlabankinn telur að með
þessa mælikvarða á undirliggjandi verðbólguþróun til
hliðsjónar verði auðveldara fyrir hann að útskýra
aðgerðir sínar fyrir almenningi og stjórnvöldum.
Einnig ætti tilvist þeirra að stuðla að því að verðbólgu-
væntingar endurspegli undirliggjandi verðlagsþróun
fremur en tímabundnar verðbreytingar. Það getur
dregið úr sveiflum í framleiðslu og stýrivöxtum sem
kann að leiða af því að bankinn gangi of hart fram við
að halda verðbólgu nálægt markmiði sínu.
Rétt er að leggja ríka áherslu á að útreikningur
kjarnavísitalnanna breytir ekki því að vísitala neyslu-
verðs verður áfram hin formlega viðmiðun fyrir
verðbólgumarkmið Seðlabankans.
Rammagrein 1 Mælikvarðar á kjarnaverðbólgu