Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 20

falla til. Þegar meta á raunverulega afkomu ríkissjóðs
er því eðlilegra að horfa fram hjá eignasölu á tekju-
hlið og endurmeta auk þess útgjöld vegna skatt-
afskrifta og færslu lífeyrisskuldbindinga, sem
sveiflast mjög milli ára. Þessar endurmetnu tekjur og
gjöld gefa betri mynd af undirliggjandi rekstri
ríkissjóðs. Frávik frá fjárlögum þessa árs eru svipuð
á þennan mælikvarða og án endurmats, en endur-
metin afkoma er sýnu lakari en í fyrra. Í töflu á bls.
18 sést einnig að tekjur án eignasölu eru svipað hlut-
fall af landsframleiðslu árin 2001 og 2002, en gjöld
vaxa meira og rýra afkomuna. Einkum eru það
rekstrargjöld og heilbrigðiskostnaður sem valda
hækkun útgjalda. Samkvæmt áætlunum haustsins
stefnir raunhækkun endurmetinna útgjalda í u.þ.b.
5 ma.kr. á þessu ári, ef raunvirt er með verði lands-
framleiðslu, en rekstrarútgjöld að viðbættum ýmsum
heilbrigðiskostnaði hækka um 7 ma.kr. umfram
verðlag.
Almennar tekjur haldast óbreyttar í hlutfalli við
landsframleiðslu, en vöxturinn er afar misjafn eftir
tekjustofnum. Tekjur af tekjuskatti einstaklinga
hækka samkvæmt áætlun um 4½ ma.kr. að raungildi
milli áranna 2001 og 2002, ef raunvirt er með verði
landsframleiðslu, en 1 ma.kr. samdráttur verður í
tekjum af innflutningi og neyslu öðrum en virðis-
aukaskatti og nær 3 ma.kr. raunlækkun á tekjum af
tekjuskatti fyrirtækja og eignasköttum. Síðasttalda
lækkunin stafar bæði af verri afkomu fyrirtækja 2001
en 2000 og af hærri fríeignarmörkum í eignarsköttum
einstaklinga. Vegna eignasölu og mikillar innheimtu
útistandandi lána er lánsfjárafgangur áætlaður veru-
legur, 20 ma.kr., þrátt fyrir að regluleg eða endur-
metin afkoma sé nálægt núlli.
Regluleg afkoma ríkissjóðs nálægt núlli samkvæmt
fjárlagafrumvarpi 2003
Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2003 eiga
tekjur ríkissjóðs að standa í stað milli ára og verða
264 ma.kr., en útgjöld að hækka um tæplega 3% og
verða 253 ma.kr. Afgangurinn er talinn verða 10,7
ma.kr., 6,5 ma.kr. minni en í ár. Mismuninn má skýra
því sem næst að fullu með minni eignasölu. Tekjur án
eignasölu eiga að hækka um 2½% að nafnvirði, sem
er örlítil raunhækkun miðað við verð landsfram-
leiðslu, en mismikil eftir tekjustofnum. Endurmetin
gjöld, þ.e.a.s. þegar horft er fram hjá tilviljana-
kenndum sveiflum í afskriftum og bókuðum lífeyris-
skuldbindingum, eiga að hækka örlitlu meira, um
3%, sem er tæplega 1% umfram verð landsfram-
leiðslu.
Samkvæmt frumvarpinu má ætla að endurmetin
eða regluleg afkoma ríkissjóðs verði nálægt núlli.
Það má telja ásættanlegt að því gefnu að slaki verði í
þjóðarbúskapnum á næsta ári. Áætluð 12 ma.kr.
eignasala og 8 ma.kr. nettóinnheimta veittra lána ætti
að gera greiðsluflæði ríkissjóðs mjög hagstætt. Stefnt
er að 10 ma.kr. lánsfjárafgangi, sem verja á til að
greiða upp lán og auka innstæður í Seðlabankanum.
Sveifluleiðrétt afkoma ríkissjóðs batnar lítillega á
þessu ári
Skattheimta og bótagreiðslur ríkissjóðs eru með
þeim hætti að afkoma hans er að öðru jöfnu betri í
uppsveiflu en þegar samdráttur er í hagkerfinu. Áætl-
að er að áhrif sveiflna í landsframleiðslu á afkomu
ríkissjóðs hafi verið á bilinu frá -1½% til +1½% af
landsframleiðslu í síðustu hagsveiflum. Til þess að
leggja mat á áhrif hagsveiflunnar á afkomu ríkissjóðs
eru að jafnaði notaðar tölur um tekjur og gjöld ríkis-
ins og annarra geira hins opinbera sem lagaðar eru að
þjóðhagsreikningastaðli Sameinuðu þjóðanna, SNA.
Þessar fjármálatölur eru um margt keimlíkar endur-
metnum tekjum og gjöldum sem hér er lýst að fram-
an, enda í aðalatriðum leiðréttar fyrir sömu óreglu-
legu liðum. Þessar tölur eru til á þokkalega sam-
ræmdu formi mun lengra aftur en aðrar talnaraðir um
opinber fjármál. Tekjuafgangur ríkissjóðs á þennan
mælikvarða minnkaði úr 2½% af landsframleiðslu
árið 2000 í 0,7% á árinu 2001 og stefnir í 0,5% á
PENINGAMÁL 2002/4 19
Heimildir: Hagstofa Íslands, fjármálaráðuneytið, Seðlabanki Íslands.
Mynd 17
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003*
0
1
2
3
-1
-2
-3
% af VLF
Mældur
Leiðréttur fyrir hagsveiflu
Kennitölur ríkisfjármála 1995-2003
Tekjuafgangur, mældur og sveifluleiðréttur