Peningamál - 01.03.2004, Qupperneq 11

Fjármálamarkaðir
Frá októberlokum hefur ástand á fjármálamörkuðum
einkennst af áframhaldandi innstreymi erlends láns-
fjár, auknum útlánavexti, útþenslu peningamagns og
sparifjár, verulegri hækkun hlutabréfaverðs og hækk-
andi gengi krónunnar. Á milli allra þessara þátta eru
orsakatengsl, því að líklegt er að skuldsett kaup
hlutabréfa og eignabreytingar á fyrirtækjum utan
skipulegs hlutafjármarkaðar, sem mikið hefur verið
um undanfarna mánuði, hafi að miklu leyti verið
fjármögnuð með erlendu lánsfé, sem jafnframt hefur
stuðlað að hækkun gengis krónunnar.
Útlán til fyrirtækja aukast hröðum skrefum
Vöxtur útlána innlánsstofnana hefur aukist hröðum
skrefum undanfarna mánuði. Í janúarlok höfðu inn-
lend útlán aukist um 21% á tólf mánuðum að
frátöldum áhrifum vísitölu- og gengisbreytinga á
útlánastofninn, sem reyndar voru mjög lítil. Hefur
útlánavöxturinn ekki verið meiri frá ársbyrjun árið
2001. Svo mikill útlánavöxtur fær auðvitað ekki stað-
ist til lengdar. Því síður fær hann staðist, að ekki er að
sjá sem hann megi rekja til fjárfestingar fyrirtækja.
Samt hafa ný útlán að langmestu leyti farið til fyrir-
tækja. Uppgjör fyrir lánakerfið í heild er fyrirliggjandi
til desemberloka. Breytingar á flokkun útlána gerir
nákvæman samanburð á milli mánaða erfiðan, en svo
er að sjá sem útlán til fyrirtækja hafi í árslok verið
orðin fimmtungi meiri en fyrir ári. Frá þeim tíma hafa
útlán til fyrirtækja haldið áfram að vaxa ef marka má
tölur um útlán innlánsstofnana til janúarloka.
Útlán til heimilanna hafa einnig haldið áfram að
vaxa. Í desemberlok er áætlað að vöxturinn hafi
numið 13%. Hins vegar eru skuldir heimilanna minni
en áður var talið ef miðað er við nýja lánaflokkun.2
Útlán Íbúðalánasjóðs voru í miklum og auknum vexti
allt til ársloka, en heldur dró úr útlánavextinum í
janúar.
Eftirspurn lánastofnana eftir erlendu lánsfé vex ört
Erlendar skuldir innlánsstofnana voru í lok janúar sl.
276 ma.kr. meiri en fyrir ári, sem er 64% vöxtur. Hin
mikla sókn í erlent lánsfé undanfarna mánuði á sér
sennilega nokkrar skýringar. Í fyrsta lagi tengist hún
uppstokkun á íslensku atvinnulífi og breytingum á
eignarhaldi fyrirtækja. Að lokinni einkavæðingu ríkis-
bankanna hafa þeir tekið virkan þátt í að losa um
gömul eignatengsl í íslensku atvinnulífi og mynda ný.
Erlent lánsfé fyrir milligöngu bankanna hefur þar
gegnt lykilhlutverki. Í öðru lagi hafa aðstæður á al-
þjóðlegum fjármagnsmörkuðum verið hagstæðar fyrir
þessar hræringar. Erlendir skammtímavextir eru enn
nálægt sögulegu lágmarki og erlendir langtímavextir
mjög lágir þótt þeir hafi hækkað nokkuð frá lágmark-
inu um miðbik sl. árs. Vextir á tíu ára ríkisskuldabréf-
um í Bandaríkjunum og á evrusvæði hafa að und-
anförnu verið rúmlega 4%, en bandarískir vextir urðu
u.þ.b. 1 prósentu lægri þegar þeir voru lægstir. Í þriðja
lagi hefur ríkt efnahagslegur stöðugleiki innanlands
og horfur eru á ágætum hagvexti næstu árin.
10 PENINGAMÁL 2004/1
Mynd 8
1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 |
0
5
10
15
20
25
30
35
%
Útlán lánakerfis (ársfjórðungslegar tölur) og
innlánsstofnana (mánaðarlegar tölur) 1999-2004
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Innlánsstofnanir alls
Lánakerfið:
til heimila
Lánakerfið:
til fyrirtækja
Lánakerfið alls
árinu 2007 um 0,45% að því gefnu að SA samþykki að
iðgjald til sameignarlífeyrissjóða hækki á sama tíma úr
7% í 8%. Einnig mun hún beita sér fyrir að atvinnu-
leysisbætur hækki um 3,6% umfram lágmarkstekjur á
samningstímanum. Jafnframt mun ríkisstjórnin tryggja
áframhaldandi fjármögnun starfsmenntasjóða verka-
fólks þar til atvinnurekendur taka yfir í lok samnings-
tímans. Kostnaður ríkissjóðs vegna þessa er um 2½
ma.kr.
2. Fjallað er um breytingar á flokkun útlána á bls. 37-38 í ritinu.