Peningamál - 01.03.2004, Side 19

Þegar þetta er skrifað liggur ekki fyrir endanleg
ákvörðun um stækkun Norðuráls. Það er hins vegar
mat Seðlabankans, miðað við þær upplýsingar sem
fyrir liggja, að miklar líkur séu á að ráðist verði í
þessar framkvæmdir. Komi annað á daginn er aug-
ljóst að forsendur spárinnar breytast í veigamiklum
atriðum, eins og fjallað hefur verið um í áhættumati
með tveimur síðustu verðbólguspám bankans.
Ef ekki yrði af stækkun Norðuráls en gengi krón-
unnar héldist eigi að síður óbreytt, eins og gert er ráð
fyrir í spánni, má ætla að hagvöxtur á þessu og næsta
ári verði um ½ prósentu minni en hér er spáð. At-
vinnuleysi yrði um ½ prósentu meira og framleiðslu-
spenna tæki ekki að myndast fyrr en á næsta ári.
Verðbólguþrýstingur yrði því minni og að gefnu
óbreyttu gengi má gera ráð fyrir að verðbólga á þessu
ári yrði um ½ prósentu minni og allt að 1 prósentu
minni á næsta ári. Eins og áður hefur verið nefnt er
hins vegar líklegt að ef ekki yrði af stækkun Norður-
áls myndi gengi krónunnar lækka eitthvað, sem
myndi auka verðbólgu tímabundið.
Veiking á gengi krónunnar yki eftirspurn
og verðbólgu
Viss rök má færa fyrir því að styrking gengisins sem
rekja má til stækkunar Norðuráls og framkvæmdanna
á Austurlandi, sé að mestu leyti komin fram í gegnum
væntingaráhrif markaðarins. Ennfremur er gengi
krónunnar um þessar mundir líklega nokkuð yfir
jafnvægisgengi til lengri tíma litið. Því má færa fyrir
því rök að þegar fram í sækir muni krónan veikjast á
ný, þótt ekki sé hægt að útiloka að hún styrkist eitt-
hvað frekar til skemmri tíma litið.
Í framangreindri spá er miðað við óbreytt gengi
krónunnar enda þótt viðskiptahalli sé vaxandi og
horfur séu á viðsnúningi í gjaldeyrisstraumum þegar
stóriðjuframkvæmdum lýkur. Í þessu felst viss hætta
á að undirliggjandi verðbólguþrýstingur sé vanmet-
inn Þar sem núverandi gengi krónunnar er að líkind-
um hærra en langtímajafnvægisgengi hennar var
reiknað fráviksdæmi til þess að gefa grófa hugmynd
um hvernig spá bankans gæti breyst. Forsenda frá-
viksdæmisins er að gengisvísitalan hækki í 129 fram
á sumar og haldist óbreytt eftir það. Þessi þróun
myndi auka vöxt útflutnings en draga úr vexti inn-
18 PENINGAMÁL 2004/1
Rammagrein 3 Efnahagsleg áhrif Kárahnjúka og Fjarðaáls
Þótt mjög stutt sé liðið á framkvæmdatíma bygging-
ar Kárahnjúkavirkjunar og bygging álvers í Reyðar-
firði sé ekki hafin er ekki úr vegi að staldra við og
huga að því hvort þróunin hingað til hafi verið í
veigamiklum atriðum önnur en búist var við. Fyrst
er rétt að rifja upp það mat sem Seðlabankinn lagði
á þessar framkvæmdir áður en þær hófust.1
Meginniðurstaða greiningar bankans var sú að
þrátt fyrir að framkvæmdirnar væru mjög umfangs-
miklar væri hægt að tryggja efnahagslegan stöðug-
leika og halda verðbólgu við verðbólgumarkmið
Seðlabankans á tímabili þeirra með samspili innri
aðlögunar hagkerfisins og skilvirkrar hagstjórnar.
Þannig myndi gengi krónunnar og langtímavextir
hækka í aðdraganda og upphafi framkvæmdanna.
Lögð var þó áhersla á að þessi innri aðlögun gæti
ekki komið að fullu í stað hagstjórnarviðbragða
enda endurspeglar aðlögunin a.m.k. að hluta vænt-
ingar um slík hagstjórnarviðbrögð.
Mat bankans byggðist á ákveðnum forsendum
sem í veigamiklum atriðum voru komnar frá fram-
kvæmdaaðilum sjálfum, svo sem um framkvæmda-
kostnað, vinnuaflsnotkun og skiptingu hennar í inn-
lent og erlent vinnuafl. Þessar forsendur hafa allar
breyst síðan.
Í upphaflegum áætlunum var gert ráð fyrir að
þungi framkvæmdanna tæki yfir styttri tíma en nú
virðist ætla að verða raunin. Gert var ráð fyrir að um
tveir þriðju hlutar framkvæmdanna ættu sér stað á ár-
unum 2005 og 2006 og að framkvæmdir yrðu mest-
ar árið 2006. Miðað við nýjustu upplýsingar færist
nokkur hluti framkvæmdanna hins vegar frá árunum
2005 og 2006 til ársins 2007 og er nú gert ráð fyrir
að 2007 verði meira framkvæmdaár heldur en 2005
1. Ítarleg greining bankans á þjóðhagslegum áhrifum Fjarðaáls var birt
í Peningamálum 2003/1. Rétt er að undirstrika að einungis var
fjallað um áhrif Fjarðaáls. Ekki var lagt mat á áhrif stækkunar
Norðuráls í greiningunni, sem þó hefur haft áhrif á framvinduna
síðan. Sjá einnig eldri úttekt í Peningamálum 2002/2. Í Peninga-
málum 2003/3 birtist ræða sem aðalhagfræðingur bankans hélt á
fundi Samtaka iðnaðarins og beindi hann sjónum sérstaklega að
áhrifum á gengið og hagstjórnarviðbrögðum. Sjá Már Guðmundsson:
Hágengið og hagstjórnarvandinn, Peningamál 2003/3.