Peningamál - 01.03.2004, Qupperneq 45

Rekstrargjöld viðskiptabankanna hækkuðu um ríf-
lega 35% á árinu 2003 en aukningin var þó mest hjá
KB banka hf. þar sem rekstrargjöldin á árinu 2003
jukust um 48%. Aukinn kostnað má m.a. rekja til af-
komutengdra launagreiðslna og kostnaðar vegna
breytinga í kjölfar samruna og yfirtöku hjá bæði Ís-
landsbanka hf. og núverandi KB banka hf. Einnig
lækkaði kostnaðarhlutfallið hjá sex stærstu spari-
sjóðunum á árinu 2003 þrátt fyrir að rekstrargjöld
þeirra ykjust um 7%.
Gera má ráð fyrir að samlegðaráhrif af samrunum
sem urðu á síðasta ári séu ekki að fullu komin inn í
rekstur bankanna. Að öðru óbreyttu ættu rekstrar-
gjöldin ekki að aukast mikið á árinu 2004 og því ætti
kostnaðarhlutfallið að geta lækkað enn meira.
Heildarfjármagn viðskiptabankanna jókst mjög ...
Eignir viðskiptabankanna hækkuðu um ríflega 39% á
árinu 2003 og námu tæplega 1.500 ma.kr. í árslok og
jukust því um 420 ma.kr. Þetta er mikill vöxtur á einu
ári sem bæði má rekja til innri vaxtar og ytri. KB
banki hf. keypti nokkur erlend félög og sameinaði
rekstrinum á árinu 2003 auk þess sem Íslandsbanki
hf. sameinaðist Sjóvá-Almennum tryggingum hf.
Eignir sex stærstu sparisjóðanna jukust um 7% á
sama tíma og voru um 147 ma.kr. í árslok 2003.
... sem rekja má til aukningar útlána, ...
Af 420 ma.kr. aukningu eigna viðskiptabankanna má
rekja ríflega 257 ma.kr. til aukinna útlána (61%) sem
samsvarar um 35% útlánsvexti á árinu 2003. Ný
flokkun útlána og markaðsbréfa var tekin upp á
seinni hluta síðasta árs og er helstu breytingum nánar
lýst í rammagrein á bls. 37. Töluvert minni útlána-
vöxtur var hjá sex stærstu sparisjóðunum en þar juk-
ust útlánin um 3,7%.
Útlán allra innlánsstofnana19 jukust á árinu 2003
um 25,6%. Um 19% aukning varð í útlánum til inn-
lendra aðila en ríflega 118% til erlendra aðila. Útlán
innlánsstofnana innanlands til heimila jukust um
15,4% á síðasta ári en jukust til fyrirtækja um 30,3%.
Ekki er hægt að henda nákvæmlega reiður á því í
hvað útlánin fóru. Ekki virðist þó mikið hafa verið
um fjárfestingu í fastafjármunum hjá fyrirtækjum á
síðasta ári samanborið við fyrri ár. Aftur á móti hefur
verið talsverð hækkun á eignaverði, hvort sem um er
að ræða verðbréf eða fasteignir. Rakið hefur verið hér
að framan hversu mikil hækkun úrvalsvísitölunnar
hefur verið að undanförnu og hversu fá fyrirtæki hafi
aðallega verið um að ræða. Hluti af útlánum banka og
sparisjóða hefur farið í að fjármagna þessa hækkun.
Afskráningar félaga í Kauphöllinni hafa verið nokkr-
ar á síðustu árum en þó aldrei fleiri en á síðasta ári
eða 18. Í nokkrum tilfellum var um skuldsetta
yfirtöku að ræða. Einnig skiptu stórir eignarhlutar í
skráðum og óskráðum fyrirtækjum um eigendur á
síðasta ári. Líklegt er að fjármálafyrirtækin hafi að
einhverju leyti fjármagnað þessi viðskipti. Telja
verður víst að þessi lán fjármálafyrirtækjanna séu að
einhverju leyti með veðum í hlutabréfum eigenda eða
eignum fyrirtækjanna. Ef um verðlækkun hlutabréfa
yrði að ræða gæti það leitt til útlánataps fjármálafyrir-
tækjanna. Einnig hafa umsvif fasteignafélaga og
eignarhaldsfélaga aukist á síðari árum. Þetta er yfir-
leitt mjög fjármagnsfrekur rekstur þar sem fjár-
festingar eru að mestu leyti fjármagnaðar með lánsfé.
Að lokum má nefna að íslenskir bankar hafa í auknu
mæli tekið að sér endurfjármögnun erlendra skulda
stærri fyrirtækja hér á landi auk þess sem þeir hafa
fylgt viðskiptavinum sínum eftir í fjárfestingu þeirra
erlendis. Á síðasta ári má nefna að bankarnir tóku
m.a. þátt í sambankaláni til Landsvirkjunar20 og
Pharmaco hf. ásamt erlendum bönkum. Aðeins í
þessum tveimur lánum var um 45 ma.kr. að ræða í
heildina. Bankarnir eru því einnig farnir að lána til
fyrirtækja sem áður fengu nær eingöngu lánað hjá
erlendum bönkum.
... aukinnar stöðu í verðbréfum ...
Um 91 ma.kr. má rekja til aukinnar stöðu í verðbréf-
um21 á árinu 2003 og þá einna helst skuldabréfum en
staða viðskiptabankanna í þeim jókst um ríflega 51
ma.kr. Bókfærð heildarstaða viðskiptabankanna í
verðbréfum var ríflega 254 ma.kr. í árslok 2003.
Staða bankanna í verðbréfum var þó aðeins að hluta
til þeirra eigin staða. Um 158,5 ma.kr. voru í skulda-
bréfaveltubók viðskiptabankanna í árslok 2003 en
þar af var ríflega 101 ma.kr. staða vegna af-
leiðusamninga viðskiptamanna eða um 64%. Um
89,5 ma.kr. voru í hlutabréfaveltubók viðskiptabank-
44 PENINGAMÁL 2004/1
19. Móðurfélags en ekki samstæðu.
20. Veltulán.
21. Bæði í veltu- og fjárfestingarbók.