Peningamál - 01.03.2004, Síða 58

1. Inngangur
Hagfræðingum hefur lengi verið ljóst mikilvægi þess
að skapa verðbólguvæntingum trúverðuga kjölfestu.
Það stuðlar að lítilli og stöðugri verðbólgu, sem flest-
ir telja að eigi að vera meginmarkmið peningastefn-
unnar. Um leið er almennt talið að rammi stefnunnar
þurfi að fela í sér nægilegt svigrúm til þess að
bregðast við tímabundnum ófyrirséðum sveiflum í
hagkerfinu og stuðla þannig að því að dempa hag-
sveifluna án þess þó að setja í hættu trúverðugleika
meginmarkmiðsins.
Það hefur hins vegar reynst þrautinni þyngra að
sameina þessi tvö sjónarmið í reynd. Notkun eðal-
málma sem akkeris peningastefnunnar þótti of
ósveigjanleg en hrein hentistefna án skýrs markmiðs
leiddi til of mikillar verðbólgu án þess að skila aukn-
um hagvexti eða minni hagsveiflum. Viðmiðunar-
reglur um vöxt peningamagns þóttu gefa trúverðuga
kjölfestu en vandamálið var að samband þessa
akkeris og lokamarkmiðs peningastefnunnar um
verðstöðugleika reyndist æ ótraustara eftir því sem
þróun fjármálamarkaða fleygði fram. Fyrir vikið
varð það nánast ónothæft sem áreiðanlegur leiðarvís-
ir fyrir peningastefnuna. Fast gengi innlends gjald-
miðils gat einnig skapað peningastefnunni kjölfestu.
Segja má að viðkomandi seðlabanki hafi flutt inn
trúverðugleika peningastefnu þess seðlabanka sem
stýrði þeim gjaldmiðli sem gengið var fest við. Með
auknu frjálsræði fjármagnshreyfinga komu gallar
stefnunnar hins vegar skýrt í ljós og á síðustu árum
hafa æ fleiri ríki horfið frá einhliða fastgengisstefnu
og tekið upp ,,harða“ fastgengisstefnu (eins og t.d.
sameiginlega mynt, samanber evruríki) eða flotgeng-
isstefnu með annars konar kjölfestu fyrir peninga-
stefnuna.
Dæmi um slíka kjölfestu er formlegt verðbólgu-
markmið, en á síðustu árum hefur þeim ríkjum
fjölgað sem hafa tekið upp slíka stefnu og eru nú ríki
á verðbólgumarkmiði í öllum heimsálfum. Fjöldi
annarra ríkja hefur tekið upp stefnu sem ber mörg
einkenni verðbólgumarkmiðsstefnunnar og nokkur
þeirra íhuga að taka formlega upp slíka stefnu á
næstu árum. Ástæða vaxandi vinsælda er að með
formlegu verðbólgumarkmiði þykir hafa tekist að
sameina sjónarmiðin tvö að skapa peningastefnunni
trúverðugt og gagnsætt akkeri en jafnframt að veita
henni nægilegt svigrúm til að bregðast við skamm-
tímasveiflum í efnahagslífinu án þess að ógna
trúverðugleika stefnunnar. Reynsla þeirra ríkja sem
PENINGAMÁL 2004/1 57
Frá því að Nýja-Sjáland tók fyrst upp verðbólgumarkmið snemma árs 1990 hefur ríkjum sem gert hafa
verðbólgumarkmið að formlegum grundvelli peningastefnu sinnar fjölgað hratt og eru þau nú orðin 21.
Í þessari grein er fjallað um einkenni þessara ríkja og þau borin saman við ríki sem ekki hafa tekið upp
verðbólgumarkmið. Fjallað er um mismunandi útfærslu verðbólgumarkmiðs innan ríkjahópsins og
þróun stefnunnar innan einstakra ríkja.
Þórarinn G. Pétursson1
Útfærsla verðbólgumarkmiðsstefnu víða um heim
1. Höfundur er deildarstjóri rannsóknardeildar hagfræðisviðs Seðlabanka
Íslands og lektor við Háskólann í Reykjavík. Höfundur vill þakka
Guðmundi Sigfinnssyni fyrir aðstoð við gagnaöflun og Arnóri Sig-
hvatssyni, Ásgeiri Daníelssyni, Birni Haukssyni, Ingimundi Friðriks-
syni, Jóni Steinssyni, Kristjóni Kolbeins, Lúðvík Elíassyni, Má Guð-
mundssyni, Tómasi Erni Kristinssyni og málstofugestum á fyrirlestri í
Seðlabanka Íslands þann 24. nóvember 2003 gagnlegar ábendingar.
Þær skoðanir sem hér koma fram eru höfundar og þurfa ekki að endur-
spegla skoðanir Seðlabanka Íslands. Grein þessi er fyrri hluti rannsókn-
ar á fyrirkomulagi og reynslu af verðbólgumarkmiðsstefnu víða um
heim. Seinni hlutinn er væntanlegur í Fjármálatíðindum.