Peningamál - 01.03.2006, Síða 3

Inngangur
Stýrivexti þarf að hækka meira
en áður var talið
Verðbólguhorfur hafa dökknað verulega frá síðasta útgáfudegi Pen-
ingamála í byrjun desember og frá síðustu stýrivaxtahækkun Seðla-
bankans 26. janúar sl. Að töluverðu leyti má rekja það til þess að gengi
krónunnar hefur lækkað umtalsvert undanfarnar vikur. Einnig skiptir
verulegu máli að samkvæmt endurskoðuðu uppgjöri þjóðhagsreikn-
inga ársins 2004 og áætlun fyrir árið 2005 var hagvöxtur undanfar-
in tvö ár til muna meiri en áður var talið. Framleiðsluspenna er því
meiri og verðbólguhorfur eftir því óhagstæðari en Seðlabankinn hefur
reiknað með til þessa, sérstaklega í ljósi þess hve gengisþróunin hefur
verið verðbólgumarkmiðinu öndverð að undanförnu. Að auki reyndist
viðskiptahallinn í fyrra nokkru meiri en spáð var í desember og launa-
kostnaður hefur aukist langt umfram framleiðni. Launaþróunin og við-
skiptahallinn til samans valda því að verðbólguhorfur eru óviðunandi,
jafnvel til lengri tíma litið.
Að gefnum óbreyttum stýrivöxtum og gengi virðast nú hverf-
andi líkur á því að verðbólgumarkmiði Seðlabankans verði náð innan
tveggja ára. Ef gert er ráð fyrir að stýrivextir fylgi spám greiningaraðila,
sem jafnframt fela í sér að gengi krónunnar veikist nokkuð til viðbótar
því sem komið er, eru horfurnar enn verri. Í fyrri heftum Peningamála
hefur verið lögð rík áhersla á verðbólguhættu sem felst í því að gengi
krónunnar tekur að aðlagast langtímajafnvægi of hratt meðan mikill
verðbólguþrýstingur af völdum ört vaxandi eftirspurnar og launakostn-
aðar er enn til staðar. Lögð hefur verið á það áhersla að Seðlabankinn
yrði að bregðast kröftuglega við slíkri þróun. Nú hefur það gerst að
gengi krónunnar lækkaði fyrr og mun hraðar en fl estir gerðu ráð fyrir.
Það hefur leitt til þess að verðbólguvæntingar hafa aukist og dreg-
ið hefur úr aðhaldsáhrifum peningastefnunnar. Óhjákvæmilegt er að
peningastefnan bregðist við því af fullum þunga.
Óvissa er ekki aðeins mikilvægt úrlausnarefni við mótun pen-
ingastefnu heldur ráðandi þáttur hennar. Óvissa ríkir um þau haggögn
sem liggja til grundvallar ákvörðunum seðlabanka, eins og nýjar og
mjög breyttar upplýsingar um fjárfestingu og hagvöxt á árinu 2004
undirstrika. Gerð hagkerfi sins er einnig breytingum undirorpin, ekki
síst þeir þættir sem lúta að miðlun peningastefnunnar. Þá verður þjóð-
arbúskapurinn stöðugt fyrir áföllum eða búhnykkjum sem annaðhvort
eru ófyrirsjáanlegir eða hafa a.m.k. lítt fyrirsjáanleg áhrif. Af þessum
ástæðum hafa fl estir seðlabankar verið tregir til að gefa ótvíræð fyr-
irheit um framtíðarvexti. Nýlega hafa þó nokkrir seðlabankar tekið að
birta stýrivaxtaferla sem á hverjum tíma eru taldir samrýmast verð-
bólgumarkmiði viðkomandi banka.
Seðlabankinn spáir nú verðbólgu í fyrsta sinn með hjálp nýs
líkans sem gefur færi á að greina nánar en áður áhrif mismunandi
stýrivaxtaferla á verðbólgu. Þannig má fá vísbendingar um hve háir
stýrivextir gætu þurft að verða til að ná verðbólgumarkmiðinu innan