Peningamál - 01.03.2006, Qupperneq 13

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
13
III Fjármálaleg skilyrði
Óróleika hefur gætt á fjármálamörkuðum á undanförnum vikum í
kjölfar útgáfu skýrslna erlendra mats- og greiningarfyrirtækja um
íslensk fjármálafyrirtæki og efnahagsmál og nýrra upplýsinga um
umfang viðskiptahallans á síðasta ári. Fitch Ratings breytti horfunum
um lánshæfi ríkissjóðs úr stöðugum í neikvæðar en staðfesti óbreytt
mat á horfum um lánshæfi bankanna. Standard & Poor’s staðfesti í
mars óbreytt lánshæfismat á ríkissjóði og óbreyttar horfur. Frá síðustu
útgáfu Peningamála hefur Seðlabankinn hækkað stýrivexti tvívegis,
2. desember sl. samhliða útgáfu Peningamála, og 26. janúar sl. á
fyrsta formlega vaxtaákvörðunardegi ársins. Gengi krónunnar hefur
lækkað töluvert það sem af er árinu og hafa verðbólguvæntingar
aukist í kjölfarið. Það birtist í því að vextir verðtryggðra skuldabréfa
hafa lækkað á nýjan leik og vextir óverðtryggðra skuldabréfa þokast
upp síðan í febrúar. Þrátt fyrir lækkun vaxta verðtryggðra skuldabréfa
hefur peningalegt aðhald heimila aukist þar sem lægstu vextirnir á
húsnæðisveðlánum hafa hækkað.
Skammtímavextir hækka í Bandaríkjunum og Evrópu
Seðlabanki Bandaríkjanna hefur hækkað stýrivexti jöfnum skrefum
síðan um mitt ár 2004 og eru þeir nú 4,75%. Vextir á langtíma ríkis-
skuldabréfum í Bandaríkjunum hafa breyst lítið þrátt fyrir töluverða
hækkun skammtímavaxta. Þetta hefur leitt til þess að vaxtabilið milli
skammtíma- og langtímavaxta hefur minnkað jafnt og þétt og er nú
nánast ekkert. Þetta gerðist síðast í ársbyrjun 2001 og er oft túlkað
sem fyrirboði efnahagssamdráttar í Bandaríkjunum. Seðlabanki Banda-
ríkjanna hefur þó slegið á þessar áhyggjur og bent á að þessa þróun
megi skýra út frá lágum verðbólguvæntingum.
Seðlabanki Evrópu hefur einnig hækkað vexti, síðast í mars, til að
bregðast við vísbendingum um aukna verðbólgu og eru vextir bank-
ans nú 2,5%. Í samræmi við væntingar hafa stýrivextir á Bretlandi
hins vegar haldist óbreyttir síðan um mitt ár 2005, en þeir standa nú
í 4,5%.
Lækkun á gengi krónunnar gæti gert skilyrði til erlendrar lántöku
hagstæðari en þyngt greiðslubyrði útistandandi lána
Óróa hefur gætt á gjaldeyrismarkaði síðan í febrúar. Í kjölfarið hefur
gengi krónunnar lækkað töluvert og gengissveiflur aukist. Fyrstu
þrjár vikur marsmánaðar var gengi krónunnar u.þ.b. 12,5% lægra en
þegar það var sem sterkast í nóvember. Skilyrði til lántöku í erlend-
um gjaldmiðlum kunna því að vera orðin hagstæðari, sé gert ráð
fyrir að gengið sé að mati lántakenda nær langtímajafnvægi nú en
það hefur verið undanfarna mánuði. Hins vegar hafa væntingar um
heildar aðlögunarþörf gengisins líklega einnig breyst, t.d. vegna þess
að viðskiptahallinn í fyrra reyndist meiri en spáð var og gengissveiflur
hafa aukist. Nýjasta könnun á viðhorfum greiningardeilda gæti bent
til þess. Gengislækkun skilar sér strax í þyngri greiðslubyrði þeirra sem
þegar hafa tekið erlend lán í íslenskum krónum.
Heimildir: Reuters EcoWin, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd III-1
Stýrivextir seðlabanka
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 17. mars 2006
0
2
4
6
8
10
12
Evrusvæðið
Bandaríkin
Ísland
1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 20061999
Mynd III-2
Ávöxtunarkrafa tíu ára ríkisskuldabréfa
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 17. mars 2006
Bandaríkin
Evrusvæði
%
Heimild: Reuters EcoWin.
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 20061999