Peningamál - 01.05.2010, Qupperneq 58

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
58
Endurskoðun leiðir í ljós mun minni viðskiptahalla en áður var
talið
Þrátt fyrir að halli á þáttatekjujöfnuði hafi verið töluverður á árunum
2006-2009, er hann nú mun minni en opinberar tölur bentu til við
útgáfu síðustu Peningamála, sérstaklega á árinu 2008. Frá útgáfu
Peningamála í janúar hefur verið gerð töluverð endurskoðun á þátta-
tekjujöfnuði á árunum 2006-2008 annars vegar og á áður birtum
tölum fyrir fyrstu þrjá fjórðunga ársins 2009 hins vegar. Byggist endur-
skoðunin fyrir árin 2006-2008 á nýrri aðferðafræði við útreikning á
beinni fjárfestingu (sjá nánar í rammagrein VII-1). Breytingin hefur í för
með sér að halli á þáttatekjujöfnuði á árunum 2006 og 2007 mælist nú
minni en áður og töluvert minni á árinu 2008. Viðskiptahallinn á þess-
um árum er því mun minni en áður var talið (sjá mynd VII-4).
Frávik frá áður birtum tölum fyrir fyrstu þrjá fjórðunga ársins
2009 má rekja til nýrra upplýsinga um þáttatekjur og -gjöld á árinu.
Viðskiptahallinn er því um 140 ma.kr. minni fyrstu þrjá fjórðunga síð-
asta árs en áður var talið. Viðskiptahallinn var því um 6,8% af vergri
landsframleiðslu á fyrsta ársfjórðungi (hafði áður verið talinn 21%),
og 5% á öðrum ársfjórðungi (hafði áður verið talinn 18%). Á þriðja
fjórðungi mældist hins vegar 1,6% afgangur í stað 9% halla, þar sem
mikill afgangur af vöru- og þjónustuviðskipum vó þyngra en halli á
þáttatekjujöfnuði.
Rammagrein VII-1
Ný aðferðafræði við mat
á beinni fjárfestingu
Nýlega breytti Seðlabankinn um aðferðafræði við mælingu tekna
af beinni fjárfestingu í greiðslujafnaðaruppgjöri sínu. Þessi breyt-
ing hafði í för með sér endurskoðun á gögnum aftur til ársins 2006
sem hafði veruleg áhrif á niðurstöðu þáttatekjujafnaðarins á árunum
2006-2008 og þar með á viðskiptajöfnuðinn á þessu tímabili.
Samkvæmt alþjóðlega viðurkenndri aðferðafræði eru tvær leið-
ir til að mæla tekjur af beinni fjárfestingu, annars vegar með mæl-
ingu á rekstrarafkomu fyrirtækis og hins vegar mælingu á heildar-
afkomu þess. Fyrri aðferðin lítur eingöngu á hagnað eða tap sem
tengist rekstri á venjulegri starfsemi fyrirtækisins en ekki er tekið
tillit til tekna eða gjalda sem koma til vegna breytinga á verði eigna
og skulda (e. capital gain/loss), svo sem virðisbreytinga eigna eða
breytinga á gengi gjaldmiðla. Síðari aðferðin tekur tillit til allra þátta,
þar með talið tekna og gjalda sem koma til vegna virðisbreytinga eða
breytinga á gengi gjaldmiðla.
Þótt síðari aðferðin gefi réttari mynd af stöðu fyrirtækisins á
tilteknum degi er verð margra eigna mjög hverfult og oft erfitt að
mæla það. Af þessari ástæðu mæla staðlar fyrir gerð þjóðhagsreikn-
inga í dag með fyrri aðferðinni. Alþjóðastofnanir, eins og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn og Efnahags- og framfarastofnunin (OECD),
hafa í seinni tíð mælt með fyrri aðferðinni við mat á beinni fjárfest-
ingu í þjóðhagsreikningum og er sú aðferð notuð í dag í flestum
ríkjum innan OECD.1
Fram til ársins 2009 fylgdi Seðlabankinn seinni aðferðinni.
Staðið hafði til nokkuð lengi að breyta um aðferð, en ýmislegt kom-
ið í veg fyrir það, t.d. að erfitt hefur verið að fá nauðsynleg gögn frá
fyrirtækjum. Frá ársbyrjun 2009 hefur bankinn hins vegar fylgt hinni
nýju aðferðafræði. Þessi breyting verður m.a. til þess að hagtölur
beinnar fjárfestingar eru samanburðarhæfari en áður við helstu við-
skiptalönd Íslands.
1. Sjá nánar í handbókum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og OECD, t.d. Balance of Payments
and International Investment Position Manual, málsgreinar 11.43-11.46, og OECD
Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, Annex VI.
Mynd VII-4
Viðskiptajöfnuður 2005-20091
Ma.kr.
1. Fyrir árið 2009 eru eingöngu gögn fyrir 1. ársfj. - 3. ársfj.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Áður birtur viðskiptajöfnuður
Nýr viðskiptajöfnuður
-700
-600
-500
-400
-300
-200
-100
0
20092008200720062005