Peningamál - 01.05.2010, Qupperneq 70

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
70
verðbólguvæntingar líkt og þjóðhagslíkan bankans gerir. Gagnlegt
getur verið að bera saman spágetu þessara líkana við spár með þjóð-
hagslíkani sem birtar voru í Peningamálum fyrir árið 2009.
Á mynd 2 eru bornar saman spár Seðlabankans um verðbólgu
einn til þrjá ársfjórðunga fram í tímann fyrir árið 2009. Staðalfrávik
spáa sem birtar hafa verið í Peningamálum á því ári er borið saman við
kostnaðarlíkanið og þrjú mismunandi ARIMA-líkön.1 Til samanburðar
eru einnig sýndar spáskekkjur út frá einföldum ráfferli (e. random
walk) sem spáir einfaldlega sömu verðbólgu og í síðasta ársfjórðungi
út spátímabilið.
Einföldu tímaraðalíkönin skila öll betri niðurstöðu (minni spá-
skekkju) en spár Peningamála þegar spáð er einn ársfjórðung fram
í tímann. Spár ARIMA-líkans 2 og Peningamála eru hins vegar
áþekkar þegar spáð er tvo ársfjórðunga fram í tímann. ARIMA-líkan
2 stendur sig best þegar spáð er þrjá ársfjórðunga fram í tímann.
Spár Peningamála þrjá ársfjórðunga fram í tímann eru hins vegar
heldur síðri en spár ARIMA-líkananna. Í öllum tilfellum reyndust
spár ráfferilsins hins vegar lakastar. Hafa verður í huga að skamm-
tímaverðbólguspár birtar í Peningamálum í fyrra voru að einhverju
leyti byggðar á niðurstöðum ARIMA-líkana. Þegar staðalfrávik spáa
sem birtar voru í Peningamálum 2009 er borið saman við staðalfrávik
þeirra sem birtar voru 2008 (sjá umfjöllun í Peningamálum 2009/2)
má sjá að spáskekkja fyrir árið 2009 hefur lækkað verulega óháð því
hvort spáð er einn, tvo eða þrjá ársfjórðunga fram í tímann. Líkt og
í Peningamálum 2009/2 benda þessar niðurstöður til þess að bæta
megi skammtíma verðbólguspár Seðlabankans enn frekar með því að
nýta þessi einföldu tímaraðalíkön.

Spár um þróun þjóðarbúskaparins árið 2009
Til að fá betri mynd af gæðum verðbólguspánna er einnig nauðsynlegt
að bera saman þá meginþætti sem spárnar eru byggðar á svo sem
hagvöxt, aðstæður á vinnumarkaði og eignaverð. Í töflu 3 má sjá sam-
anburð á spám úr Peningamálum um þróun helstu þjóðhagsstærða
fyrir árið 2009.
Hafa verður í huga við mat á hagspám fyrir árið 2009 að þetta ár
er einstakt í íslenskri hagsögu. Þannig var samdráttur innlendrar eftir-
spurnar og landsframleiðslu sá mesti frá upphafi þjóðhagsreikninga,
atvinnuleysi meira en áður hafði mælst og verðbreytingar framleiðslu-
þátta og fjölda útgjaldaþátta slíkar að önnur eins breyting hlutfallslegs
verðs hafði ekki áður sést.
Allar spárnar eiga það sammerkt að hafa gert ráð fyrir að stærri
hluti aðlögunarinnar að kreppunni færi fram í gegnum raunstærðir
fremur en breytingu hlutfallslegs verðs. Þær gerðu því ráð fyrir of mikl-
um samdrætti í landsframleiðslu og þar með meiri framleiðsluslaka og
1. Fyrsta ARIMA-líkanið er byggt á spám fyrir helstu undirliði vísitölu neysluverðs og þeir eru
síðan vegnir saman í eina heildarvísitölu. Næsta ARIMA-líkan (ARIMA-líkan 2) spáir heildar-
vísitölu neysluverðs beint. Bæði þessi líkön voru til umfjöllunar í viðauka 2 í Peningamálum
2009/2. Bankinn hefur nú einnig metið ARIMA-líkan sem spáir heildarvísitölu neysluverðs
án óbeinna skattaáhrifa (ARIMA-líkan 3). Tólf undirliðir vísitölu neysluverðs skiptast í
búvörur án grænmetis, grænmeti, aðrar innlendar mat- og drykkjarvörur, aðrar innlendar
vörur, innfluttar mat- og drykkjarvörur, nýir bílar ásamt varahlutum, bensín, aðrar innfluttar
vörur, áfengi og tóbak, húsnæði, opinber þjónusta og að lokum önnur þjónusta.
Mynd 2
Spáskekkjur verðbólgu í Peningamálum
og ýmsum einföldum líkönum árið 20091
1. Fyrsti ársfjórðungur er fjórðungurinn sem Peningamál eru birt eða
fyrsti fjórðungurinn sem spáð er. Annar ársfjórðungur er næsti
fjórðungur á eftir birtingu Peningamála. Þriðji ársfjórðungur er
fjórðungurinn þar á eftir.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Staðalfrávik (%)
Peningamál
Einfalt kostnaðarlíkan
ARIMA-líkan 1
ARIMA-líkan 2
ARIMA-líkan 3
Ráfferill
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
3. ársfj.2. ársfj.1. ársfj.