Skírnir - 01.01.1975, Blaðsíða 25

SKIRNIR
ÆTTI SALARFRÆÐI AÐ VERA TIL
23
víðkunnu yfirlitsriti um námskenningar eru að bókarlokum raktar
helztu óumdeilanlegar niðurstöður af áratuga rannsóknum námssál-
fræðinga. Þessar niðurstöður eru sumar hverjar klár og kvitt skil-
greiningaratriði, svo sem það að vel gefið fólk geti lært eitt og
annað sem miður gefið fólk geti ekki lært, eða þá hitt að áhugasam-
ur nemandi sé fljótari að læra en áhugalaus eða áhugalítill.2 4 Og
jafnvel þar sem ekki er um skilgreiningaratriði að ræða eru niður-
stöðurnar ámóta nýstárlegar og forvitnilegar. Sigurjón Björnsson
segir í Sálarfrœði sinni frá rannsókn sem leiddi í Ijós að kvíði gerði
gagnfræðaskólanemendum erfitt fyrir um úrlausn verkefnis sem
fyrir þá var lagt, og hann vísar til ýmissa tilrauna sem sýni að náms-
árangur batni við það að nemandanum sé sagt til um hvenær hann
er á réttri leið í náminu og hvenær ekki.25 Óneitanlega eru það svo-
lítið tortryggileg fræði sem þurft hafa áratuga rannsóknir og til-
raunir til að komast að niðurstöðum sem eru á hvers manns vitorði
og hafa að líkindum verið frá því sögur hófust.
Ef einhver lesandi þessa samsetnings hefur fallizt á mál mitt til
þessa, er ekki fjarri lagi að ætla að honum virðist freistandi að
draga þá ályktun að líklega séu lífeðlisfræðilegar skýringar á mann-
legu sálarlífi og mannlegri breytni einhlítar. En þessa freistingu her
að standast, því við beitum raunar annarri tegund skýringa á sálar-
lífi okkar og breytni, og torvelt er að sjá að við getum án slíkra
skýringa verið. Rétt í þessu var að því vikið sem sjálfsögðum
hlutum að fólk æti af hungri og leitaði hvert á annað af kynhvöt.
Hitt er auðvitað ekki sjálfsagður hlutur ef sagt er um einstakling
sem etur að hann sé svangur. Því hann þarf ekki að vera það, heldur
kynni hann að vera að telja einhverjum trú um að sér þyki matur-
inn góður. Eins er það markverð skýring á athöfnum konu sem
leitar á mann að hún sé hrifin af honum. Því svo þarf ekki að vera,
heldur kynni henni að ganga það til að vekja öðrum afbrýði. Og
svona mætti lengi telja. Slíkar skýringar á mannlegu atferði mætti
ef til vill kalla sálfræðilegar - ef ekki væru nokkrar ástæður til að
efast um að þær megi með góðu móti telja til frœðilegra skýringa.
Þessar ástæður vildi ég nú mega rekja mjög lauslega.
Tökum einfalt dæmi af mannlegu viðbragði: maður hlær. Nú
eigum við hægt með að hugsa okkur að lífeðlisfræðingum takist
einhvern tíma að gera grein fyrir þeirri atburðarás í taugum og