Skírnir - 01.01.1975, Blaðsíða 36

34
ÞORSTEINN GYLFASON
SKIRNIR
lengur, geturn við sagt: hún er ósköp einfaldlega áhrif rafmagnsins
á vírinn. Og í þessum víða skilningi sýnist næsta meinlaust að segj a
okkur ekkert vita um rafmagn, greind eða hvaðeina nema niðurstöð-
ur mælinga. En þetta merkir auðvitað ekki að við getum ekki gert
okkur neinar skynsamlegar hugmyndir um hlutina nema á grund-
velli mælinga í hinum þrengri skilningi orðsins, helzt með beitingu
mælitækja á borð við spennumæla og greindarpróf. Því við vitum
að rafmagn hitar vír öldungis án tillits til þess hvort vírinn er hluti
af einhverju mælitæki eða ekki - og þar með án alls tillits til allrar
eðlisfræði og eðlisfræðinga sem smíða sér mælitæki.
Kannski Aristótelesi hafi gengið vel í skóla Platóns vegna greind-
ar sinnar, og kannski fjöldi svertingja hafi af greind sinni komið
auga á undankomuleiðir undan þrælaföngurum. Eysenck væri frjálst
að kalla þessi áhrif greindar á veraldarsöguna ,greindarmælingar‘
ef honum sýndist svo - þótt það sé næsta athyglisvert að hann gerir
það ekki. En þau væru þá auðvitað ekki greindarmælingar í sama
skilningi og próf Binets eru greindarmælingar. Og um þessi próf
virðist sjálfgert að spyrja hvort þau prófi sömu greind og hafði hin
tilteknu áhrif á rás viðburðanna. Ég hef áður reynt að sýna fram á
að Eysenck telur prófin prófa sömu greindina. En meinið er að þá
skoðun sína reynir hann ekki að rökstyðja, heldur hliðrar hann sér
hj á rökstuðningi með tilvísun til þeirrar háttvísi að greind sé aðeins
hugtak sem ekki verði skilgreint nema á grundvelli greindarmælinga
- og þá á hann ekki við áhrif greindar í mannlífinu frá fyrstu tíð,
heldur ósköp venjuleg greindarpróf.
Frá því segir í fimmta þætti Péturs Gauts að Pétur lenti í sjávar-
háska og hrópaði: „Ég ætla að lifa - og ná á þurrt!“ Honum var
þá svarað:
ÞaS heppnast. Allt fer eftir hætti.
Hver andast mitt í fimmta þætti?
Þessi hughreysting er sambærileg við háttvísi Eysencks: háttvísin
veitir okkur engu betri tryggingu fyrir gildi greindarprófa en Pét-
ur Gautur hafði fyrir því að hann kæmist lífs af. Þó er munur á.
Ibsen semur bara leikrit, og skýtur síðan sjálfum sér inn í leikritið
í skemmtunarskyni. Eysenck valsar um vettvang fræðslumála og
þrælaflutningasögu, og skýtur sér undan hugsanlegum aðfinnslum