Skírnir - 01.01.1979, Blaðsíða 184

182
GÍSLI PÁLSSON
SKÍRNIR
ingunum er ekki alls varnað; viðleitni þeirra er virðingarverð
og á ytra borði er málpólitík þeirra skynsamleg. Markmið þeirra
er m. a. að standa vörð um hreinleika tungunnar, svo að kom-
andi kynslóðir geti átt greiðan aðgang að fornbókmenntunum
(Baldur Jónsson 1978a:6). Jafnframt benda þeir á máli sínu til
stuðnings að aðeins sé um tvennt að velja — málpólitík málveiru-
fræðinganna eða laizzez faire. Yrði síðari kosturinn fyrir valinu,
og málið látið afskiptalaust, færi allt úr skorðum. Og plágur
mundu geisa.
Sumir munu vera andvigir hvers konar samræmingu á framburði. Vilja
þeir leyfa málinu að þróast sem mest án íhlutunar... í því sambandi verð-
ur að hafa hugfast að ákveðin samrœming er að fara fram ... Við verðum
því að gera upp við okkur hvort við kjósum heldur að stuðla óbeinlínis
— með aðgerðarleysi — að þessari samrcemingu eða viljum beinlínis — með
þeim ráðum, sem tiltæk eru — hlutast til um hvaða framburður verði ríkjandi
x málinu (Björn Guðfinnsson 1947:59).
Sterkustu rökin fyiir nauðsyn fhlutunar eru þau, að líkur eru til þess að
framburðurinn samræmist af sjálfu sér, ef engar skorður yrðu við reistar
(Halldór Halldórsson 1971 a:85).
Ekki má skilja gagnrýni mína svo að ég telji að öll málboðun
sé af hinu illa. £g er einungis að halda því fram að málpólitik
málveirufræðinganna sé óverjandi þar sem hún sé byggð á falskri
mynd af veruleikanum, auk þess sem liún tekur ekki tillit til
þeirra félagslegu aðstæðna sem málfar landsmanna mótast af.
Skilyrði fyrir þátttöku
Þrjár skyldar hugmyndir ber hæst í málflutningi veirumanna.
I fyrsta lagi gera þeir ráð fyrir að íslenskt mál hafi verið „sam-
fellt“ frá upphafi. í öðru lagi fullyrða þeir að ekki sé unnt að
greina mállýskumun í íslensku máli. Og í þriðja lagi brenni-
merkja þeir óviðurkennd afbrigði í máli. Fleiri hugmyndir sam-
eina veirumennina, en þessar eru kjarninn í viðmiði þeirra.
1. „Samfella“ málsins
Sú hugmynd að mál og menning landsmanna hafi verið „sam-
felld“ öldum saman er gjarna sett fram þegar rætt er um „hrein-