Sagnir - 01.06.1998, Side 11

Sagnir - 01.06.1998, Side 11
ungis í staðfestu afriti Jóns biskups Arasonar, Ara Jónssonar og Þormóðs Arasonar frá árinu 1543. En eins og gefur að líta í inngangsorðum Lönguréttarbótar breyttist hlutverk konungs að nokkru. Velferð ríkisins varð ofar öðru; öfugt við það sem áður tíðkaðist, þegar konungur sat í fyrirrúmi: vor skyllda krununnar vegna sem þar eiga med logum vunder at vera at huxa oc vita jslandz velferd gagn oc nytte so goder nytsamliger sider megi þar halldazt. enn skadliger osider megi aullungis afleggiazt.26 Ófriðar hafði gætt á Norðurlöndum um þessar mundir og segja má, að Langaréttarbót beri vott um viðleitni konungs að halda uppi lögum og reglu í landinu.27 Á ýmsu var tæpt í réttarbótinni: spillingu, svikum, ránum, banni við að halda útlæga menn, skora menn á hólm eftir drykkju og innheimta skatta í heimildarleysi. Ennfremur segir í 14. grein: „lysum vier alla eingelska menn oc irska sem til islandz sigla vtlæga oc frid- lausa oc þeirra skip oc goz fyrirgiort sem ecki hafa vort bref oc insigle fyrir sier oc i ollum stodum rett tekna.“28 Siglingar enskra farmanna til landsins höfðu aukist jafnt og þétt á fyrri hluta 15. aldar og deilur sprottið af. Taka enskra skipa á Eyrarsundi 1447 var svar konungs við fram- ferði Englendinga. Árið 1449 var gerður samningur milli Hinriks VI Frakkakonungs og Englendinga og Kristjáns I um Íslandssiglingar. Átti hann að gilda til ársins 1451. Með þess- um samningi var enskum kaupmönnum heimilt að sigla til Íslands gegn því að greiða skatt, sem hirðstjórum og sýslumönnum bar að krefja þá um. Ákvæði samn- ingsins þverbrutu Englendingar fljótlega og sigldu leyfislaust til landsins. Fór svo að árið 1453 bauð Krist- ján I Ísl- endingum að standa gegn enskum og skoskum farmönnum.29 Enn um sinn sigldu enskir til landsins í trássi við tilskipun konungs. Ekki var aftur sest að samningaborði fyrr en 1465 og þá í Hamborg. Hamborgarar höfðu hyllt Kristján I og óx þá konungi ás- megin. Voru Hamborgarar annálaðir í kaupsiglingum og hvatti konungur þá til að hefja siglingar til Íslands; þannig mætti hnekkja verslunarveldi enskra á landinu. Kristján I og Játvarður IV Englandskonungur gerðu með sér friðarsamning í Hamborg. Í honum voru enskar siglingar til Íslands enn sem fyrr skilyrtar. Verslun við landið var leyfð gegn því að Eyrarsundstollurinn væri greiddur. „Játvarður [...] staðfesti samningana, en slepp- ti úr greininni um að Englendingar væru skyldir til þess að gjalda Eyrarsundstollinn.“30 Ári seinna afturkallaði Kristján konungur öll siglingaleyfi enskra kaupmanna, sem þrátt fyrir bannið héldu áfram verslun við Ísland.31 Þegar hér kom sögu var Björn ríki hirðstjóri konungs yfir öllu landinu. Birni rann blóð til skyldunnar og gekk hann vasklega fram gegn „ólöglegri“ verslun Englendinga. Í einni slíkri ferð á Snæfellsnesi árið 1467, tóku enskir dug- garar hraustlega á móti hirðstjóranum og sveinaflokki hans, en svo segir í Skarðsárannál: Anno 1467. Sleginn í hel Björn bóndi hinn ríki ef engelskum í Rifi og 7 hans menn. Haldinn Þorleifur sonur hans og Ólöf hústrú, til þess hún leysti hann. Þorleifur hefndi, og voru margir engelskir drep- nir hér fyrir. Af þessu hlauzt fimm ára stríð milli Danmerkur og Englands [...].32 Annars er margt á huldu um bardagann og þann eftirmála sem honum fylgdi.33 „Ecki skal gráta Biörn bónda, heldr safna lidi“34 átti Ólöf ríka hafa mælt er henni var fenginn bóndinn sundur limaður frá Englendingum. Sögur herma, að enskir hafi svívirt lík hirðstjóra og gert ýmsan óskunda annan, en Ólöf hefnt manns síns grimmilega. Mælt er að hún tæki skip og „færi siálf til storræda med Þorleifi oc væri í hríngabryniu 10 Magnús Magnússon SAGNIR ‘ 98 Sögur herma, að enskir hafi svívirt lík hirðstjóra og gert ýmsan óskunda annan, en Ólöf hefnt manns síns grimmilega. Helstu ferðir Björns Þorleifssonar og fjölskyldu hans ?1450 Ferð til Grænlands 1440-44 Herferðir gegn Guðmundi Arasyni 1450-53 Situr um Skálholt 1467 Berst við enska 1459 Hnepptur í hald af Skotum 1459 Kristján I biður Karl IV um aðstoð til að fá Björn lausan 1459 Kemst til Hafnar og er sæmdur tign hirðstjóra 1471 Árni Björnsson fellur í orrustunni við Brunkeberg Hugmynd Sigurðar Guðmundssonar málara um skjaldarmerki Björns Þorleifssonar
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.