Sagnir - 01.06.1998, Page 35

stöðu efnahagsmála á hverjum tíma, þá er samanburður þessa
láns við enska lánið dálítið varasamur.
En það kemur einnig í ljós þegar yfirlit yfir erlendar
lántökur Íslendinga eru skoðaðar, að vextir á
þeim lánum sem tekin höfðu verið á árunum
1907-1936, eru nokkuð lægri en á enska lán-
inu, eða á bilinu 4 til 6,5%. Hér verðum við
að athuga með hliðsjón af áðurnefndum
fyrirvörum, að í þessu yfirliti kemur ekki
fram hve mikil afföll hafa verið á hverju láni, ef
einhver, og einnig að vaxtaprósentan er færð í
yfirlitinu eins og hún stóð árið 1934, en á sumum lánunum var
hún hærri fyrstu árin eftir lántöku.28
DEILUR Í BLÖðUM OG Á ALþINGI
Framsóknarflokkurinn, með Jónas Jónsson frá Hriflu í broddi
fylkingar og Alþýðuflokkurinn gagnrýndu lántökuna og lán-
skjörin einna mest. Það tengdist vissulega
áðurnefndri andstöðu þessara afla gegn Íslands-
banka og mátti sennilega vera ljóst frá upphafi að
deilt yrði um lántökuna, þar sem
aðalrökstuðningurinn fyrir henni var aðstoð við
bankann. Eða eins og Morgunblaðið komst að
orði miðvikudaginn 21. september 1921: ,,að rit-
stjóri Tímans hefði [haft] tilbúnar 3 skammar-
greinar út af lántöku ríkisins erlendis, eina til
að nota, ef ekkert lán yrði tekið, aðra til að nota,
ef lánið yrði tekið í Danmörku og hina þriðju til
að birta, ef lánið yrði tekið í Englandi.“29
Umræðan um enska lánið og gagnrýnin á
Íslandsbanka færðist að sjálfsögðu inn á Alþingi
og á þinginu 1922 flutti Jón Baldvinsson þingmaður
Alþýðuflokksins þingsályktunartillögu í neðri deild. Þar
skoraði hann á ríkisstjórn landsins að sjá til þess að mál yrði
höfðað gegn Íslandsbanka fyrir
lánstraustsspjöll og annað
tjón sem bankinn hafði ollið
landinu. Í þingræðu sinni
hélt Jón því fram að orsökin
fyrir hinum slæmu lán-
skjörum enska lánsins væri
m.a. að finna í því óorði sem
komið væri á landið vegna ógætilegrar útlána- og fjármála-
starfsemi bankans. Þingsályktunartillagan var, eins og búast
hefði mátt við, felld og var Jón sá eini sem greiddi atkvæði
með henni, en tveir þingmenn sátu hjá. Ekki var líklegt að
þing og ríkisstjórn beittu sér fyrir því að höfðað yrði
skaðabótamál gegn bankanum, þar sem að forsætisráðherra
var formaður bankaráðsins og þrír fulltrúar þess kosnir af
Alþingi.30
34
Páll Baldursson
19
18
-
1
99
8
SAGNIR ‘ 98
Úr afgreiðslusal Íslandsbanka árið 1922. Hægra meginn á myndinni standa
bankastjórarnir þrír vígreifir, Jens Waage, Sigurður Eggerz og Oddur
Hermannsson
Í þingræðu sinni hélt Jón því
fram að orsökin fyrir hinum slæmu
lánskjörum enska lánsins væri m.a. að
finna í því óorði sem komið væri á
landið vegna ógætilegrar útlána- og
fjármálastarfsemi bankans.