Sagnir - 01.06.1998, Qupperneq 65

SAGNIR ‘ 98 64
Leifur Reynisson
19
18
-
1
99
8
harðri stjórnarandstöðu. Árið áður höfðu vinstrimenn borið
sigur úr býtum til 1. desember nefndarinnar sem upp úr þessu
varð hinn eiginlegi pólitíski vettvangur.27 Þeir yfirtóku
Stúdentablaðið og gerðu það að eigin áróðursriti. Á forsíðu
Stúdentablaðsins 1. desember segir eftirfarandi:
Í dag minnast stúdentar fullveldis þjóðarinnar að göm-
lum sið en með nýjum hætti. Stúdentablaðið er að
þessu sinni árangur að samstarfi tveggja
baráttuhópa stúdenta, þeirra sem telja að
brottvikning bandaríska herliðsins sé ski-
lyrði fyrir fullkomlega sjálfstæðu þjóðlífi
Íslendinga og þeirra sem telja að sjálfstæði
þjóðarinnar sé undir því komið að við
hefjum nú þegar öfluga baráttu gegn þeim
spillingaröflum sem herja á lífið sjálft.28
Rótækir námsmenn höfðu náð forystu í námsmanna-
hreyfingunni. Markmiðið var sósíalískt þjóðfélag
sem koma átti á fyrir samstöðu stúdenta og verkalýðs
gegn fjandsamlegu valdakerfi. Sósíalisminn var orðinn
að tískufyrirbrigði.29
Við Alþingiskosningarnar 1971 gafst róttækum
kjörið tækifæri til að láta skoðanir sínar í ljós.
Framboðsflokkurinn var stofnaður af
róttækum háskólanemum með
það að markmiði að hrista upp í
stöðnuðu stjórnmálakerfi. Fyrir
ungmennunum einkenndist pól-
itíkin af stöðnun sem kæmi skýrt
fram í fastmótaðri stjórnmálaum-
ræðu þar sem menn fóru með
„frasakenndar tuggur“. Framboðsflokkurinn var „skop-
stæling starfandi stjórnmálaflokka og gerði stólpagrín að
skipulagi, málflutningi og kosningabaráttu þeirra.“ Ætlunin
var „að vekja fólk til vitundar um málflutning lýðskrumara
[...].“30
Því var haldið fram að kosningarnar væru „bílaleikur
flokkanna“ þar sem stjórnarfarið væri „peningalýðræði“ enda
lægju allir þræðir þjóðfélagsins um stjórnmálaflokkana.31 Þó
svo langflestir þeirra sem stóðu að Framboðsflokknum hafi
verið vinstrisinnaðir var þess gætt að ekki væri hægt að
„hanka flokkinn á raunverulegri vinstri- eða
hægri pólitík“ enda var meginmálið að deila
á kerfið þar sem allir flokkarnir væru undir
sömu sök seldir.32
Deilur hægri og vinstri manna
snerust töluvert um hvernig haga ætti
stúdentapólitíkinni. Vinstri menn litu svo á
að hagsmunasamtök nemenda ættu að hafa
afskipti af þjóðfélagsmálum33 en hægri
menn kröfðust þess að umræðan yrði ein-
skorðuð við hagsmunamál nemenda. Því var
haldið fram að pólitísk barátta yrði til þess að
hagsmunabarátta nemenda færi fyrir ofan garð og
neðan.34 Í hugum vinstri manna fékk hugtakið
pólitík mikið víðtækari skírskotun en áður hafði
verið. Það leiddi til mikilla deilna um raunveruleg
hagsmunamál stúdenta. Það var ekki nóg með að
baráttumálin væru ólík heldur var mikill ágreiningur
uppi um hvernig bæri að skilgreina ýmis lykil-
hugtök svo sem frelsi og lýðræði.35
Landssamband íslenskra men-
ntaskólanema (LÍM) varð einn helsti víg-
völlur þessara átaka. Eftir þriðja
landsþingið, sem fór fram 1970, var því
haldið fram að þau hefðu öll „einkennzt af
sýndarmennsku og froðusnakki“ þar sem
þjóðmálaumræðu hefði verið haldið utan þingsins.36 Mikil
átök urðu á næstu þingum svo hætta þótti á upplausn.37 Því
var haldið fram að „lítilsigldir menn og smámenni hafi leikið
sér að því að gera landsþingið og L.Í.M. að
vettvangi furðukenninga sinna um þjóð-
félagsmál.“38 Vinstri menn svöruðu því til
að tillögur landssambandsins hafi „meira og
minna farið styztu leið í ruslakörfuna“ þar
sem kröfurnar væru ekki nægjanlega pól-
itískar.39
Þessar áherslur komu sérlega skýrt fram í
málgögnum nemenda. Í marsmánuði 1973
birtist lesendabréf í Stúdentablaðinu þar sem
fundið er að þessum vinnubrögðum:
Í blaðinu birtast æ færri greinar um málefni
stúdenta, um leið og greinum um kommún-
isma, sósíalisma, marx-lénínisma eða Maó
má vita hvaða isma, fjölgar svo, að þær
mynda nú aðaluppistöðuna í efni blaðsins.
Slíkt efnisval í blaði, sem á að heita aðalmál-
gagn stúdenta í hagsmunabaráttu þeirra, er
fyrir neðan allar hellur.40
Menntaskólablöðin fengu svipaða meðferð.
Hið hefðbundna form „listasnobbs“ og
„sýndarmennsku“ skyldi víkja „fyrir leitandi
hugsun og pólitískri vitund.“41 Blöðin tóku
Vinstri menn litu svo á að
hagsmunasamtök nemenda ættu
að hafa afskipti af þjóðfélagsmálum
en hægri menn kröfðust þess að
umræðan yrði einskorðuð við
hagsmunamál nemenda.
Í byrjun áttunda áratugarins kom fyrir að námsmannahreyfing hreiðraði um sig í
Menntamálaráðuneytinu. Hér er Össur Skarphéðinsson í fylkingarbrjósti.
Helsta kosninga-
tákn O-flokksins.