Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 54

Jón Sveinbjömsson
Samband höfundar og texta
Við höfiim takmarkaðar sögulegar upplýsingar um fmmkristin
samfélög og um þá menn sem sömdu bækur Biblíunnar. Við náum helst til
höfundanna eins og þeir koma fram í ritum sínum. Við reynum að gera
okkur mynd af þeim með því að greina hvemig þeir beita orðum og
smærri og stærri eindum til þess að koma máli sínu á framfæri við
lesendur.
Seymour Chatman3 4 hefur dregið upp líkan að þeim tjáskiptum sem
fara fram milli höfundar og lesanda þegar texti er lesinn. Hann gerir
greinarmun á raunverulegum höfundi (JReal Author), sögumanni
(Narrator) og innbyggðum höfundi (Implied Author).
Raunverulegi höfundurinn er maður af holdi og blóði sem stendur
utan verksins og sem oft getur reynst erfitt að fá upplýsingar um, einkum
ef hann hefur lifað fyrir mörgum öldum.
Sögumaðurinn er röddin sem talar í textanum, hvort sem það er ein
af sögupersónunum í frásögninni sem segir frá eða að hún stendur utan
frásögunnar og greinir frá sem áhorfandi.
Innbyggði höfundurinn er eigandi raddarinnar, sá sem notar
sögumanninn, raðar efninu, beitir stílbrögðum og skírskotar til dýpri
skilnings lesandans. Oft er lítill sem enginn munur á sögumanni og
innbyggðum höfundi en stundum lætur innbyggður höfundur sögumann
bregða á leik og koma fram í ólíkum gervum.
Með þessum bókmenntagreiningum getum við séð hvemig höfundur
gengur sjálfur inn í texta sinn og beitir honum til þess að hafa áhrif á
lesendur.
Við erum ef til vill vön að einblína á alla frásagnatexta sem sögulegar
lýsingar á einhveiju, sem gerðist, og höldum jafnvel að sannleiksgildi
textans falli og standi með því að rétt sé greint frá. En textar em miklu
fjölbreyttari en svo að þeir fjalli um það eitt. Við þurfum að gera okkur
grein fyrir muninum á tákni og tilvísunA Stafir og orð em aðeins
prentsverta og hljóðsveiflur sem höfundur notar til þess að koma boðskap
sínum til viðtakenda. Stærri eindir svo sem ljóð, málshættir, dæmisögur,
frásögur og heil rit þjóna í raun sama tilgangi.
Kennslubækur í ritlist frá þeim tímum er guðspjallamennimir vom
að semja bækur sínar varpa einnig ljósi á sambandið milli höfundar og
texta. Þar getum við séð hvemig stúdentum var beinlínis kennt að beita
textaeindum, frásögnum og sögum til þess að hafa áhrif á lesendur og
áheyrendur sína. Þessar kennslubækur ættu að geta hjálpað okkur til þess
að komast nær höfundum Nýja testamentisins, aðferðum þeirra og
3 S. Chatman, Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. (Ithaca,
N.Y: Comell University Press, 1978); Jón Sveinbjömsson, „Ný viðhorf í
Biblíurannsóknum," Tímarit Háskóla Islands 1,1,1986, bls., 40-48.
4 E. A. Nida et al., Style and Discourse, (Bible Society 1983) einkum 1. kaflinn,
bls. 1 - 21.
52