Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Blaðsíða 93

Nýjatestamentisfæði áfangar og viðfangsefni
a) Rannsóknir á grísku Nýja testamentisins
Hugum fyrst að rannsóknum á grísku Nýja testamentisins. Vegna
dálætis fommenntastefnunnar á grísku klassíska tímans var um aldir lítið
hugað að grísku hellenistíska tímans, þ.e. frá því um 330 fyrir Krists burð
til 200 eftir Krists burð. En á þeim tíma þróaðist grískan sem alþjóðamál
fyrst í heimsveldi Alexanders mikla og arftaka hans, sem reistu
miðstöðvar grískrar menningar m.a. í Sýrlandi, Egyptalandi og Litlu-
Asíu. Við þessum arfi tóku Rómverjar, sem yfirleitt dáðu gríska
menningu. Víða við vesturhluta Miðjarðarhafsins og á ströndum Ítalíu
voru grískar nýlendur. Á tímum Rómverja hélt grískan áfram að vera
alþjóðamál. Gamla testamentið var á 3. og 2. öld fyrir Krists burð þýtt á
grísku í Egyptalandi og var sú þýðing notuð af milljónum grískumælandi
Gyðinga í grískum borgum í og utan Palestínu. Þessi gríska þýðing Gamla
testamentisins var biblía frumkristninnar við hhð hebresku biblíunnar, og
hafði mismunandi mikil áhrif á málfar höfunda rita Nýja testamentisins.
Málið á gríska Gamla testamentinu er víða nánast þýðingargríska, og
standa yfir umfangsmiklar rannsóknir á því. En gríska Nýja testamentisins
er hin almenna eða koine gríska hellenistíska tímans. Hún hafði að gmnni
klassíska attíska mállýzku grískunnar, en mótaðist fyrir áhrif jónískrar
mállýzku grískunnar í Litlu-Asíu, en einnig annarra grískra mállýzkna
svo og óskyldra tungumála hins víðlenda ríkis, bæði í setningarskipan og
orðfæri. í stuttu máli fól hellenistísk gríska í sér vissa einföldun í
beygingarfræði og breytingar í orðavali og merkingu orða. Miklar
bókmenntir vom ritaðar á þessari grísku. En það var ekki fyrr en á síðari
hluta síðustu aldar, að farið var að huga að þýðingu þessara bókmennta
fyrir rannsóknir á grísku Nýja testamentisins. Mikla þýðingu í því
sambandi hafði söfnun og fundur papýmshandrita í sandinum í
Egyptalandi. Þar fundust m.a. bréf alþýðumanna á grísku, sem í ýmsu
tilliti líktust þeirri grísku, sem menn lásu í Nýja testamentinu. Þýzki
guðfræðingurinn og prófessorinn fyrst í Heidelberg og síðar í Berlín,
Adolf Deissmann (d. 1937), var brautryðjandi í notkun þessa efhis til þess
að varpa ljósi á grísku Nýja testamentisins. Bók hans um þetta Licht vom
Osten (Ljós að austan) kom út 1908 og er sígildur inngangur að þessum
fræðum. Fleiri fræðimenn fylgdu á eftir og gerðu m.a. samanburð á ritum
grískra höfunda í Litlu-Asíu frá þessum tíma um náttúmfræði,
læknisfræði og landafræði annars vegar og Nýja testamentinu hins vegar
og fundu margt líkt. Alla þessa öld hafa verið að finnast í sandinum í
Egyptalandi paýmshandrit og hefur það örvað áframhaldandi rannsóknir.
Ómissandi tæki í rannsóknum bókmennta em ítarlegir orðalyklar
yfir viðkomandi rit. Árið 1897 kom út í Oxford orðalykill yfir gríska
Gamla testamentið, sem byggði m.a. á 4. aldar handritunum frá Sínai og
úr Vatikaninu, sem áður var getið. Höfundar vom Bretamir E. Hatch (d.
1889) og H.A.Redpath. Fyrstur til að skrifa málfræði fyrir grísku
þýðingu Gamla testamentisins var H. St. J. Thackerey, A Grammar of the
Old Testament in Greek, sem út kom 1909. Hér skal einnig getið rita
91