Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 95

Nýjatestamentisfæði áfangar og viðfangsefni
tilgangi að gera grein fyrir merkingu grískra guðfræðilega mikilvægra
orða Nýja testamentisins. Og með því að gera í upphafi umfjöllunar hvers
orðs grein fyrir notkun og merkingu hebreskra orða Gamla
testamentisins, sem liggja til grundvallar orðinu í grísku þýðingu Gamla
testamentisins, forsögu merkingar í síðgyðingdómi og hellenistískri
grísku og loks jafnvel í fomkirkjunni, þá er leitazt við að gera grein fyrir
hinu nýja eða sérstæða í merkingu orðsins innan Nýja testamentisins. Þetta
mikla verk hefur nú einnig komið út í Bandaríkjunum í enskri þýðingu.
Varðandi stílrannsóknir á grísku Nýja testamentisins er
eftirtektarverð niðurstaða N. Tumers, sem áður var nefhdur. Hann telur
málfarið yfirleitt semitískt litað og talsvert um áhrif frá grískri þýðingu
Gamla testamentisins í orðavali. Stfll hirðisbréfanna, þ.e. I. og II.
Tímoteusarbréfs og Títusarbréfs, er að hans mati nær stíl bókmenntamáls
hellenistískrar grísku en stíll annarra rita Nýja testamentisins. í
setningafræðilegu tilliti hafa málfræðingar talið Markúsarguðspjall
endurspegla talmál, en hin guðspjöllin frekar ritmál, einkum
Lúkasarguðspjall og Postulasöguna. Þá hafa menn talið 1. Pétursbréf,
Jakobsbréf og Hebreabréfið sýna skyldleika við fágað bókmenntamál
koine grískunnar. Rannsóknir Matthews Blacks, prófessors við University
of St. Andrews í Skotlandi, sýna að arameiskra áhrifa á grísku Nýja
testamentisins gæti einkum í orðum Jesú. Þessar athuganir birtust í bók
hans An Aramaic Approach to the Gospel and Acts, sem út kom fyrst 1946
og síðar endurskoðuð 1954 og 1967. Spumingin er hvort
guðspjallamennimir töluðu semitísku eða grísku eða hvort hér sé um að
ræða áhrif þýðingar eða hvort arameiskt móðurmál skíni hér í gegn?
í þýðingarstarfi hafa til skamms tíma tíðkazt aðallega tvenns konar
þýðingar. Bókstafleg þvðing fylgir nákvæmlega frumtextanum, nema þar
sem reglur þýðingarmálsins krefjast frávika. Þetta leiðir til afar ójafnrar
þýðingar bæði í setningaskipan og stílfræðilega séð. En þýðing, sem leitar
samsvarandi orðatiltækja, setningaskipanar og stfls, greinir málefni,
merkingaþætti orða og setninga svo og hugrenningatengsl orða og
setninga. I þessari síðari gerð þýðingar gætir eðlilega áhrifa frá
rannsóknum og þróun almennra málvísinda og tjáskiptafræða síðustu
áratuga, m.a. frá N. Chomsky. En meðal brautiyðjenda í þessari þróun
þyðingarfræða hefur verið bandaríski kristniboðinn, málvísindamaðurinn
og biblíuþýðandinn Eugene A. Nida. Merkustu rit hans á þessu sviði eru
Toward a Science of Translating, sem kom út 1964, og The Theory and
Practice of Translation, sem hann samdi í samvinnu við Charles R. Tabor
og kom út 1968.
b) Textasaga
Samhliða rannsóknum á sviði málvísinda innan Nýja testamentisins
hefur á þessari öld komið í leitimar fjöldi handrita og handritabrota með
texta Nýja testamentisins. Þar eru merkust papýrushandrit frá 2. og 3. öld,
sem fúndizt hafa í sandinum í Egyptalandi. í dag eru þekkt á annað þúsund
93