Jökull - 01.12.1985, Side 107

Norðan við Þórðarhyrnu. Það örlar á gosmekki í baksýn
og kolsvört Háabungan gægist yfir sjóndeildarhringinn.
Lydía Pálsdóttir situr á sleðanum. Til vinstri er Jóhann-
es Askelsson eða Sveinn Einarsson. (Ljósm. Guðmund-
ur Einarsson).
þau segja) ná gosstrókar u.þ.b. 1000 metra hæð. Þau
komast svo nálægt brún Grímsfjalls að þau sjá gosið
koma úr þremur gígum; mest gufubólstra og gjósku-
stróka, gjarnan skáhallt upp fyrir stöllótta barma
sprengiopanna. Svo hörfa þau til vesturs vegna gosgufu
og gjóskufalls, alveg þar til fer að lækka bratt af Gríms-
fjalli. Þá er gosið nokkuð á hlið við þau og bærilegra.
Mest gýs úr vestasta gígnum.
Vindur snérist hægt til austurs þennan dag og gerði að
verkum að leiðangursmenn ákváðu að snúa aftur að
farangrinum sunnan við Háubungu. Dagleiðin varð
geysilöng og óveðursblika í austurloftinu.
SNÖRP ÓVEÐURSHRYÐJA
14. og 15. apríl létu fjórmenningarnir fyrirberast í
tjaldi í um 1600 metra hæð. Mikið hvassviðri og
fannkoma færði tjaldið í kaf en það væsti ekki um
fólkið. Allar ferðir út fóru menn í línu, enda ekki stætt í
verstu hríðar- og gjóskuhryðjunum, sem sópuðu jökul-
inn.
16. apríl grófu þau farangur og sleða úr fönn og héldu
suðvestur af í Djúpárbotna. Virtist þá enn rjúka úr
Grímsvötnum, líkt og áður. Urðu fagnaðarfundir með
leiðangursmönnum og byggðafólki og góð var víst
veislan í Djúpárbotnum.
EFTIRMÁLI - GOSSTÖÐVAR FRÁ 1910?
Grímsvatnaleiðangur þeirra Guðmundar og félaga
varð til gagns. Jóhannes Áskelsson hóf þar sínar rann-
sóknir, gjóskusýni fengust, unnt var að athuga goshætti
og ferðin ýtti undir fleiri jökialeiðangra. Athyglisverð-
ustu atriðin í frásögn Guðmundar Einarssonar (og að
hluta til í dagbók Lýdíu Pálsdóttur) varða gosstöðvarnar
nærri Þórðarhyrnu. Lítill vafi leikur á því að hluti gos-
stöðvanna í Vatnajökli 1902-1904 var suðaustan við
Þórðarhyrnu (aðalgoshrinan 28.-29. maí 1903?). Lýs-
ing Guðmundar á sprungum í hálfhring, svörtum klett-
um í börmum sigsins og fleiru sýna að þarna hefur gosið
nýlega og kemur lega gosstöðvanna vel heim við miðin
er birtast í „Vötnin stríð“ (Sigurður Þórarinsson, 1974).
Einnig mun hafa gosið í Grímsvötnum á þessu árabili og
jafnvel norðan þeirra (Haukur Jóhannesson, 1983).
Svæðið, sem lýst er milli Geirvartna og Þórðarhyrnu,
er líka greinilegar gosstöðvar og það ekki mjög gamlar,
því enn sést í vikurdyngjur og vatn. Er nærtækast að
álykta að þarna séu gosstöðvarnar frá árinu 1910.
Haukur Jóhannesson telur að gosið hafi hafist í Síðu-
jökli (Haukur Jóhannesson, 1983), en Sigurður Þórar-
insson segir eldsumbrotin líklega hafa verið mjög vestar-
lega í Vatnajökli (Sigurður Þórarinsson, 1974). Hann
fer eftir miði frá Orustustöðum í Vestur-Skaftafells-
sýslu, en þaðan sást gosið „austanhallt við Seljalands-
fjall“ (Dalsfjall á kortum). Sýndist Sigurði slík lína
liggja um 8 km vestan við Pálsfjall. Lítið þarf að hnika
henni, vegna nálægðar bæjarins við fjallið, til að hún
falli mun austar, um Geirvörtur og þá umrætt svæði.
Nefnir Sigurður að nokkur vöxtur hafi komið í Skeiðará
og Súlu um líkt leyti en telur það ekki hafa stafað af
eldsumbrotum. Svo gæti þó verið að fengnum upplýs-
Kort af vesturhluta Vatnajökuls. Leið leiðangursmanna
er merkt á kortið ásamt eldstöðvum sem nefndar eru í
greininni.
JÖKULL 35. ÁR 105