Jökull


Jökull - 01.12.1985, Síða 148

Jökull - 01.12.1985, Síða 148
Trausti (í frakka og með hatt) við þyngd- armœlingar á Skóla- vörðuhœð í Reykjavík, 1950. til í fleiru en einu gosi, en einnig hafa athuganir annarra á efnabreytingum sem orðið hafa við móbergsmyndun- ina leitt líkur að því að a.m.k. sum fjöll sem talin hafa verið mynduð undir jökli séu í raun mynduð í sjó. Trausti reiknaði út að á síðasta ísaskeiði hafi miðhluti íslands sigið um 350 m. Nýlegar rannsóknir benda þó eindregið til þess að dýpi á almennt kvikulag undir landinu sé mun minna en Trausti reiknaði með. Því er líklegt að þunn og margbrotin skorpa gosbeltanna hafi sigið mun meira en 350 m undan jökulfarginu, og að í því vatni eða þeim sjó sem lá yfir gosbeltunum í lok síðasta ísaskeiðs hafi yngstu móbergsfjöllin myndast. Landrisið í gosbeltunum hafi síðan lyft fjöllunum í þá hæð sem þau eru nú í. Landrekskenningin. Trausti var á tímabili fylgjandi landreki í einhverri mynd og skrifaði til dæmis grein um vesturfærslu Grænlands. Síðar snérist hann gegn kenn- ingunni og benti m.a. á þau mótrök að út frá sam- anlagðri þykkt ganga og samanlagðri þykkt þeirra hraunlaga sem þeir fæða af sér (með hliðsjón af rann- sóknum á íslandi) hlyti að myndast land langs eftir úthafshryggjunum, ef gliðnun um þá væri vegna ganga- innskota. Slíkt land er ekki til staðar og því ályktaði Trausti að lítið sem ekkert rek væri um þessa hryggi. Rök Trausta áttu fyrst og fremst við um gömlu land- reks- eða botnskriðskenninguna, en síður við þá plötu- kenningu sem flestir aðhyllast í dag. Auk þess er fremur auðvelt að sneiða hjá þessum rökum og ávallt varasamt að leggja mikið upp úr neikvæðum gögnum, þ.e. því sem ekki finnst. Trausti setti í síðari ritum sínum fram nokkur önnur rök, einkum að því er varðaði gliðnun á íslandi, en flest byggja þau á umdeilanlegum túlkunum eða neikvæðum gögnum. Þótt rök Trausta gegn plötu- kenningunni væru þannig ekki afgerandi, á hún vissu- lega við mörg vandamál að etja. Nægir þar að nefna að um orsakir plötuskriðs eru menn litlu nær en þegar Wegener setti sína kenningu fram fyrir meira en 70 árum. Þrátt fyrir ýmsa annmarka er plötukenningin óum- deilanlega ríkjandi kenning í dag. Einfaldleiki hennar og þar með skýringargildi hefur að vísu minnkað með árunum, en samt verður því ekki á móti mælt að hún er enn skásta heildarkenningin í jarðfræði. Saga vísind- anna sýnir að menn falla ekki frá meiriháttar kenning- 146 JÖKULL 35. ÁR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.