Jón á Bægisá - 01.09.2003, Qupperneq 61

Þýðingar á tslenskum markaði 2001
flestum hinum. Meirihluti viðmælenda okkar hugleiddi ekki gæði þýðing-
ar nema hún væri áberandi léleg, og staðfesti þetta það sem þýðendurnir
höfðu staðhæft; að mesta hól sem þýðendur fá er algjör þögn. Flestir voru
meðvitaðir hvort um þýðingu væri að ræða, en fæstir virtust taka eftir hver
þýðandi verksins væri.
Eins og sagði hér að ofan lögðum við upp í þennan hluta verkefnisins
með fastmótaðar hugmyndir. Sumar þeirra hafa verið staðfestar og öðrum
hafnað. Mest kom okkur á óvart hversu lítið var um ásteytingarsteina og
togstreitu milli mismunandi þátta í útgáfuferli þýðingar. Þó virtust við-
mælendur okkar allir mjög meðvitaðir um þau málefni sem við snertum á.
Eins höfðum við búist við að þýðandinn héldi dauðahaldi í frumtextann
og trúmennsku við höfundinn, en komumst þess í stað að því að hérlend-
ir þýðendur hafa kastað af sér hlekkjum Schleiermachers og hvetja þess í
stað til skapandi þýðinga.
Leikhúsþýðingar
í þessum hluta rannsóknarinnar voru tekin viðtöl við forsvarsmenn opin-
beru leikhúsanna, Stefán Baldursson Þjóðleikhússtjóra og Melkorku Teklu
Ólafsdóttur dramatúrg, ásamt Hafliða Arngrímssyni og Magnúsi Þór Þor-
bergssyni, dramatúrgum Borgarleikhússins. Einnig var rætt við Magnús
Geir Þórðarson, leikhússtjóra Leikfélags íslands sem rekur Iðnó og Loft-
kastalann. Viðtöl voru tekin við leikhúsþýðendurna Arna Ibsen, Kristján
Arnason, Kristján Þórð Hrafnsson, Hallgrím Helgason og Ingibjörgu Har-
aldsdóttur. Ennfremur var stuttlega rætt við aðra þá er koma að þýðinga-
ferlinu og ber þá helst að minnast á Friðrik Friðriksson leikara og Rúnar
Guðbrandsson leikstjóra.
Sérstaða leikhúsþýðinga virtist að dómi viðmælenda okkar helst liggja í
því að þýðingin - eða textinn - er flutt á sviðinu fyrir áhorfendur og þarf
því að ná samstundis til áhorfenda því ekkert ráðrúm gefst til að fletta til
baka eða staldra við og íhuga merkinguna; það sem liggur ekki samstund-
is í augum uppi er áhorfendum glatað. Einnig ber að íhuga að þýðingin,
eða textinn, er einungis hluti verksins í heild og því getur þýðandinn ekki
breytt út af eða staðfært án þess að íhuga áhrif þess á verkið í heild. Þess
vegna er mikilvægt að þýðendurnir hafi víðtækan skilning á starfi leikhúss-
ins og ef til vill reynslu af leikhússtarfi.
Þýðingarferlið hefst í raun strax við val á leikritum til sýninga. Hjá Leik-
félagi íslands er valið í höndum leikhússtjóra en í Þjóðleikhúsinu er skip-
uð fimm manna verkefnavalsnefnd með tveimur leikurum, leikstjóra,
dramatúrg og leikhússtjóra. Verkefni eru valin með alla hluta uppsetning-
arinnar í huga. Magnús Geir, sem ferðast um Evrópu og skoðar leikrit í
á ,j3ay/i>r}, - Þegar stríð að stríðinu verður
59