Jón á Bægisá - 01.09.2003, Qupperneq 76

Atiðna HöddJónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
spurðra grunnskólabarna lesið eina eða fleiri Tinna-bók. Aðrir bókaflokk-
ar sem höfðu verið lesnir að einhverju marki voru bækurnar um þá Lukku-
Láka, Sval og Val og Astrík.
Skjáþýðingar
Forsaga kvikmyndaþýðinga nær allt aftur til þöglu myndanna þar sem
stuttum texta var komið fyrir á milli atriða svo atburðarásin kæmist betur
til skila. Lítið vandamál var að þýða þessar skýringar og mætti því kalla
þöglu myndirnar alþjóðlegar í þeim skilningi. Málin tóku hins vegar að
flækjast með kvikmyndinni The Jazz Singer, fyrstu talmyndinni sem var
framleidd árið 1927. Hollywood kvikmyndir höfðu notið mikilla vinsælda
í Evrópu þar sem þær þóttu tiltölulega auðskiljanlegar en nú sáu forráða-
menn draumaverksmiðjunnar fram á minnkandi sölu á kvikmyndum
þangað. Slíkt mátti ekki gerast því talmyndir höfðu í för með sér stórauk-
inn framleiðslukostnað. í fyrstu kom jafnvel til greina að hætta við tal-
myndir.6
Til þessa kom þó ekki því Hollywood leysti vandamálið á tvo mismun-
andi vegu, þ.e. að nota talsetningu eða skjátexta. Þýskaland, Frakkland,
Ítalía og Spánn gripu til þess ráðs að nota talsetningu. Til þess voru notaðir
innlendir leikarar og var þá reynt að nota sömu innlendu leikarana fyrir er-
lendu stjörnurnar frá einni mynd til annarrar. Minni þjóðir eins og Belgía,
Holland, Portúgal og Norðurlönd ákváðu hins vegar, aðallega af sparn-
aðarástæðum, að nota skjátexta. Þegar kom að því að íslendingar tækju
ákvörðun um þýðingar á erlendum kvikmyndum var fylgt í fótspor smærri
þjóða og skjátextinn valinn fram yfir talsetningu. Einungis í seinni tíð hef-
ur það tíðkast að talsetja nær allt barnaefni bæði í kvikmyndahúsum og
sjónvarpi þó kvikmyndahúsin bjóði upp á textaðar útgáfur stærri teikni-
mynda.
Þegar Ríkissjónvarpið hóf útsendingar 30. september 1966 komu fyrstu
skjátextarnir í sjónvarpi fyrir sjónir almennings. Strax fyrsta útsendingar-
kvöldið var spennuþátturinn Dýrlingurinn sendur út með íslenskum texta.
Fram til þessa höfðu íslenskir kvikmyndahúsagestir að mestu orðið að láta
sér lynda erlent efni óþýtt eða með dönskum texta.7 Eggert Þór Bernharðs-
son nefnir í grein sinni „íslenskur texti og erlendar kvikmyndir“ nokkur
dæmi um kvikmyndir sem sýndar voru með íslenskum texta. Þetta voru
yfirleitt kvikmyndir sem tengdust íslandi á einhvern hátt. Dæmi um þetta
er Saga Borgarœttarinnar sem var byggð á skáldsögu Gunnars Gunnarsson-
ar og tekin að hluta hér á landi. Hún var frumsýnd í Reykjavík 1921 með
6 Björn Þór Vilhjálmsson 1999: 16.
7 Ellert Sigurbjörnsson 1999: 6-9.
74
Jfiew á Jfflœjr/Sá — Tímarit þýðenda nr. 7 / 2003