Jón á Bægisá - 01.09.2003, Page 93

Þýðingar á islenskum markaði 2001
kvæm. Tækninni fleygir stöðugt fram í þessum fræðum og þrátt fýrir að
fáir séu farnir að nýta sér þýðingarminni eða hjálpargögn af þeirri gerðinni
reynist netið flestum óendanlegur viskubrunnur. A netinu geta þýðendur
komist inn f fjöldann allan af erlendum orðabókum auk þess að geta leit-
að sér upplýsinga almenns eðlis. Það var mjög misjafnt eftir hópum hversu
mikið og þá hvernig þýðendur notuðu tæknina. Eðlilega bera þýðendur í
tölvugeiranum höfuð og herðar yfir aðra þýðendur hvað þetta varðar.
Nánast allir sem fengust við slíkar þýðingar hafa þýðingarminni til um-
ráða, en fæstir aðrir höfðu í rauninni kynnt sér slík tæki til hlítar. Eins og
heimurinn þróast í dag má þó gera ráð fyrir að mun fleiri þýðendur verði
farnir að nýta sér þýðingarminni áður en langt um líður. í sumum gerðum
þýðinga koma þýðingarminni aldrei til með að nýtast að nokkru viti,
t.a.m. í þýðingum í dagblöðum og tímaritum þar sem helst mátti ekki tala
um að verið væri að vinna þýðingar heldur skrifa blaðagreinar með erlend-
ar heimildir til hliðsjónar.
Það er misleitur hópur sem vinnur að þýðingum á íslandi. Flest er þetta
vel menntað fólk, í það minnsta með háskólagráðu sem jafngildir B.A.-
prófi. Nær undantekningarlaust er þessi menntun á sviði hugvísinda;
tungumála, málvísinda, sálfræði eða sagnfræði svo eitthvað sé nefnt. Það
var samdóma álit viðmælenda að góð og fjölbreytt menntun og reynsla
nýttist vel í þessu starfi. Ekki spillir fýrir að hún sé dálítið þverfagleg. Mest
áhersla er í öllum tilvikum lögð á góða kunnáttu á markmálinu. Færni í
frummálinu er ekki eins áríðandi því þar má alltaf nota orðabækur og önn-
ur hjálpargögn. Með því að leggja áherslu á íslenskuna, enda er markmál-
ið í flestum tilfellum íslenska, er ekki endilega átt við að þýðendur þurfi í
öllum tilvikum að hafa skapandi skrif rithöfundarins á sínu valdi þó að í
einhverjum tilfellum sé það nauðsynlegt. Þýðandi verður hins vegar að
geta komið frá sér góðum texta; liprum og læsilegum og lausum við villur.
Hvað er rétt og villulaust er hins vegar mjög mismunandi effir flokkum. í
þýðingum á viðskiptatextum og öllu sem lýtur að slíku er krafan um hár-
nákvæma, nánast orðrétta þýðingu góð og gild. í bókmenntaþýðingum á
slík krafa alls ekki við heldur er aðaláherslan á jafngildið. Þá skiptir meira
máli að ná fram andblæ og stíl verksins en að koma til skila orðrétt öllu því
sem kemur fram í textanum. í þýðingum á fjölmiðlum, hvort heldur um
er að ræða ritmiðla eða skjámiðla, eru hagkvæmnissjónarmið efst á baugi.
í skjámiðlum setur sá takmarkaði stafafjöldi sem skjátextar hafa yfir að
ráða þýðendum ákveðnar skorður. Skjáþýðendur þurfa svo að glíma við
það vandamál að koma talmáli yfir á ritmál. Skjáþýðandans er einnig að
vinsa úr aðalatriðin og koma þeim til skila á sem bestan hátt. í ritmiðla-
þýðingum þarf sömuleiðis að hreinsa burt aukaatriðin svo aðalatriðin fái
d .jrfœýr/iíá — Þegar stríð að stríðinu verður
91