Þjóðmál - 01.06.2012, Qupperneq 16

Þjóðmál SUmAR 2012 15
Vilhjálmur Eyþórsson
Barrabas — og beina
lýðræðið
Frægasta „þjóðaratkvæðagreiðsla“ sög­unn ar fór fram í Jerúsalem fyrir tæpum
tvö þúsund árum, þegar Barrabas var kosinn,
en Jesús krossfestur . Ég minni á þetta vegna
þess að upp á síðkastið hafa orðið æ háværari
hrópin um „beint lýðræði“, að „þjóðin“ eigi
að ráða og koma að ákvarðanatöku um hin
aðskiljanlegustu mál . Ýmsir halda því fram,
að ákvarðanir skuli teknar með sífelldum
skoðanakönnunum meðal lýðsins . En væri
það skynsamlegt?
„Lýðræði“ er, eins og „mannréttindi“,
eitt af þessum fallegu orðum sem menn,
einkum þó vinstri menn, endurtaka ótt og
títt án þess að botna upp né niður í því hvað
í orðinu felst . Í meginatriðum felur það í
sér að meirihluti kjósenda eigi að ráða . En:
„fái þjóðirnar að kjósa milli kúgunar og
stjórnleysis, velja þær alltaf kúgarann“,
sagði Aristóteles . Í mörgum löndum er
„lýðræði“ nefnilega einungis annað orð
fyrir aðgerðaleysi, spillingu og upplausn og
það er alls ekki sjálfgefið að almenningur
kjósi lýðræði, fái hann að velja . „Fólkið“ eða
„þjóðin“ vill stundum fá „nýja menn“ til
valda í stað stjórnvalda, sem eru ekki talin
vanda sínum vaxin . Þetta var t .d . raunin á
Ítalíu og í Þýskalandi millistríðsáranna . Það
voru nefnilega ekki illmenni heldur kjánar
sem settu Hitler og Mussolini á valdastóla,
Þeir komust báðir til valda með víðtækum
stuðningi almennings, sem vildi fá til valda
„nýja menn“ með „nýjar lausnir“ .
ÍWeimar­lýðveldinu höfðu andstæðingar lýðræðis, kommúnistar og nasistar,
meiri hluta atkvæða samanlagt . Í Alsír
reyndi herforingjastjórn að halda lýðræðis­
legar kosningar, en þá kom í ljós að yfir­
gnæf andi meirihluti þegnanna kaus islam­
ista, and stæð inga lýðræðis sem einnig vildu
af nema flest það sem við nefnum grund­
vall ar mann réttindi að dæmi Khomeinis eða
talíbana . Kosningarnar voru ógiltar og eru
„mann rétt indafrömuðir“ síðan með bögg­
um hildar út af öllu saman . Hvert eiga
þeir að snúa sér með vandlætingu sína og
for dæm ingu? Eiga þeir að býsnast út í her­
for ingjana sem vildu koma á vestrænum
gildum, svipað og Íranskeisari á sínum
tíma, eða á að fárast út í lýðræðislegan
vilja kjósenda sem vildu afnema allt sem
heitir lýðræði og mannréttindi? Ekki
aðeins íranskur almenningur, heldur líka
Amnesty og gjörvöll vinstri hreyfingin á
Vestur löndum studdi Khomeini til valda,