Þjóðmál - 01.06.2012, Qupperneq 50

Þjóðmál SUmAR 2012 49
fjármálakerfisins . Aðgangur ríkisins að
erlendum fjármálamörkuðum við erfiðar
aðstæður er þannig merki um ákveðinn
árangur á þessu sviði . Hins vegar er ekki
hægt að horfa fram hjá því að það hefur
verið mikil og langvarandi óvissa um
grundvallarstefnumál sem óhjákvæmilega
truflar afnám gjaldeyrishafta . Þetta er miður,
því að framangreind nálgun hefði haft áhrif
á umræðuna um afnám haftanna og fært
hana í annan farveg en hún hefur verið í .
Umræðan hefur að stórum hluta snúist um
hvernig hægt væri að losa úr landi gríðarlega
háar fjárhæðir í eigu erlendra aðila . Þeim
möguleika hefur verið gefinn lítill gaumur
að stór hluti fjármagnsins kynni að vilja
vera hér áfram eða, að lágmarki, léti ekki
bjóða sér hvaða útgöngugengi sem er . Þá
er lítt rætt um mögulegt aukið innstreymi
fjármagns við afnám hafta .19 Þrátt fyrir
gegndarlausa umræðu um snjóhengjuna
svokölluðu styðja fyrirliggjandi gögn ekki
„flóttakenninguna“ .20
Í þessu samhengi er rétt að nefna að ekki
er einungis óþarft að losa út stærstan hluta
aflandskróna, heldur getur það beinlínis
verið skaðlegt . Eftirsóttasta fjármögnun
sem hvert ríki getur hugsað sér er í eigin
gjaldmiðli . Ef stór hluti aflandskrónueigenda
er tilbúinn að fjármagna íslenska ríkið eða
aðra innlenda aðila í íslenskum krónum
er það þvert gegn hagsmunum landsins að
reyna að þvinga þá úr landi með fé sitt, til
þess eins að leita hátt og lágt að öðrum sem
væru tilbúnir til að koma í þeirra stað .
*
19 Efnahagserfiðleikar í Evrópu og jákvæð umræða á
alþjóðavettvangi um viðsnúning í efnahagslífi Íslands
getur gert það freistandi fyrir fjárfesta að flytja fjármuni til
landsins .
20 Bæði seðlabankastjóri (t .d . í kvöldfréttum RÚV í útvarp­
inu 10 . maí 2012) og aðstoðarseðlabankastjóri (t .d . í erindi
á ráðstefnu FVH 22 . mars 2012) hafa reyndar lýst því yfir að
ekki sé þörf á að losa nema hluta aflandskróna en ummæli
þeirra í þessa veru hafa hlotið takmarkaða athygli .
Þrátt fyrir að ýmislegt hefði mátt betur fara hingað til í vinnu við losun
gjaldeyrishafta er það skoðun mín að
nægilegur árangur hafi náðst til að skapa
möguleika á tiltölulega skjótu afnámi
gjaldeyrishafta ef vel er haldið á spöðunum .
Það vonleysi sem virðist hafa gripið um
sig meðal margra tel ég að stafi að hluta af
því að viðfangsefnið er oft og tíðum rangt
skilgreint í umræðunni og þar af leiðandi er
umfang vandans stórlega ofmetið .
Fælingaráhrif gjaldeyrishaftanna valda líka
vanmati á mögulegu innstreymi við afnám
þeirra . Þau halda aftur af innflæði fjár­
magns af margvíslegum ástæðum . Þau eru
merki um að stjórnvöld treysti sér ekki til
að stýra þjóðarskútunni án þeirra . Fjárfestar
gætu óttast að stjórnvöld nýti sér það
svigrúm sem þau skapa til óskynsamlegra
aðgerða og að ekki sé á það að treysta að
eðlileg sjónarmið ríki gagnvart erlendu fjár­
magni . Nýfjárfestingu fylgir skriffinnska
og óþægindi . Tvöfalt gengi (álandsgengi,
annars vegar, og aflandsgengi, hins vegar)
og tak markanir á fjármagnsflutningum
valda óvissu um „rétt“ gengi krónunnar
og auka því áhættu við fjárfestingu . Svona
mætti áfram telja .
Óskýr áætlun um afnám hafta hefur
einnig haft sitt að segja . Nauðsynlegt er að
auka upplýsingagildi útboða Seðlabankans,
skapa betri skilyrði til fjárfestinga og beita
hagstjórn á þann veg að auka sem mest
traust á efnahagslífi landsins .
Heimildir
Arnór Sighvatsson (2012), Erindi á ráðstefnu FVH
22 . mars 2012 .
Árni Páll Árnason (2012), Það er margt sem angrar, en
ekki er það þó biðin, erindi á morgunfundi Samtaka
atvinnulífsins 16 . maí 2012 (http://www .sa .is/
files/%C3%81rni%20P%C3%A1ll_188580734 .
pdf) .
Erlendur Magnússon ofl . (2011), Afnám á einu ári
– Áætlun um afléttingu gjaldeyrishafta, desember