Fréttablaðið - 26.11.2016, Blaðsíða 34

um stríðið hefur sjaldan átt brýnna
erindi við okkur en nú. Mjög margt
í samtímanum minnir á aðstæður
fyrir stríðið þegar flestir töldu að
stríð milli helstu menningarþjóða
heims væri óhugsandi, bætir hann
við.
„Þá var ég hættur að kenna og
sökkti mér í þetta – fór meðal ann-
ars til Þýskalands og Belgíu og heim-
sótti sögusvið þessara atburða. Að
ferðast þarna um var mjög mikil-
vægt fyrir mig sem höfund – það
eru kirkjugarðar og minnismerki
þarna um allt. Að sjá skotgrafirnar
með eigin augum lætur engan mann
ósnortinn,“ segir Gunnar, sem segir
nýju bókina sérstaklega hugsaða út
frá myndum sem fylla allar síður
hennar. Þar geti lesandinn valið um
að lesa bókina í heild, eða skoðað
myndirnar sérstaklega sem vísa í
einstaka texta. Sögu átakanna er
hins vegar lýst frá íslenskum sjónar-
hóli, enda er Íslandssagan oft og að
ástæðulausu klofin frá heimssög-
unni, segir Gunnar.
„Ég markvisst segi þessa sögu með
því að flétta þetta tvennt saman.
Ég vildi brjótast gegn því að hólfa
Íslandssöguna af því mér finnst
augljóst að þetta er sama sagan,“
segir Gunnar en bætir við að við frá-
gang bókarinnar hafi hann hugsað
mikið um miðlun sagnfræðilegs
efnis. Myndavinnsla og uppsetning
bókarinnar hafi opnað augu sín fyrir
því hvernig má matreiða mikla sögu
á aðgengilegan hátt.
„Það má segja að ég hafi fengið ný
augu við að pæla í þessu með öllum
þessum snillingum sem koma að
útgáfu bókarinnar,“ segir Gunnar.
Sendu mér sokka
„Þeir voru 400, þessir strákar sem
börðust í stríðinu og voru fæddir
hérna á Íslandi. Margir voru
nýfarnir héðan og margir þeirra
féllu. Þeir töluðu íslensku og hugs-
uðu á íslensku. Skrifuðu bréfin sín
á íslensku til ættingja sinna hér og
báðu þá um að senda sér eitthvað.
Aðallega þurra sokka,“ segir Gunn-
Vesturíslensku hjúkrunarkonurnar í heimsstyrjöldinni voru fjórtán talsins – fjórar
þeirra voru fæddar á Íslandi. Tíu störfuðu á hersjúkrahúsum í Evrópu, þar af tvær í
herbúðum bandamanna í Þýskalandi fyrstu mánuðina eftir stríð. Hinar hjúkruðu
hermönnum í Bandaríkjunum og Kanada.
ar og vísar til þess hversu ömur-
legt skotgrafalífið var, og óteljandi
heimildir greina frá.
„Bréfin þeirra voru ritskoðuð, og
sést kannski á því að menn segjast
vera „einhvers staðar í Frakklandi“,
þó þeir vissu auðvitað fullvel hvar
þeir voru. Ekki mátti heldur gagn-
rýna yfirmenn, en þó eru lýsingar
bréfanna oft ótrúlega berorðar.
Gunnar Richardsson, sá sem sat á
skólabekk í MR eins og ég, barðist
á vesturvígstöðvunum og lýsir því
þegar Kanadamenn komust inn í
þýska skotgröf og drápu þar alla
– meira að segja særða hermenn,
fanga. Þetta slapp í gegnum ritskoð-
un en minnir okkur á þær ömurlegu
aðstæður sem þessir menn voru í og
að ákvarðanir voru teknar af mönn-
um sem voru lamaðir af ótta,“ segir
Gunnar en hefur á orði að ekki séu
síður merkilegar í hans augum þær
íslensku konur sem voru þátttak-
endur í hildarleiknum og líknuðu
særðum hermönnum.
„Það er margt í þessari bók um
hlutskipti kvenna á stríðsárunum –
bæði í stríðinu og hérna heima. Saga
þeirra hefur oftast verið sögð í fram-
hjáhlaupi en saga stríðs er ekki síður
saga þeirra. Þessi ár, sérstaklega
þegar líða tók á stríðið, eru alveg
örugglega erfiðustu ár 20. aldar hér-
lendis. Þá var miklu meiri kreppa
en á kreppuárunum sem svo eru
Áhugi minn Á þessum tíma – og stríðinu, er eigin-
lega jafn gamall mér. ég var búinn að Ákveða að læra sögu þegar ég var strÁkur.
þegar ég var tíu Ára fékk ég að vaka fram eftir Á kvöldin og horfa Á heimildarþÁtt bbC
um þessa atburði og eftir það hefur þessi styrjöld Átt í mér hvert bein.
„Áhugi minn á þessum tíma –
og stríðinu, er eiginlega jafn gam-
all mér. Ég var búinn að ákveða
að læra sögu þegar ég var strákur.
Þegar ég var tíu ára fékk ég að
vaka frameftir á kvöldin og horfa
á heimildarþátt BBC um þessa
atburði og eftir það hefur þessi
styrjöld átt í mér hvert bein,“ segir
Gunnar spurður um kveikjuna að
bókinni, og bætir við að stríðið
marki alla sögu 20. aldar þó heims-
styrjöldin síðari veki oft frekar
áhuga fólks. Það eigi við um Ísland,
og það sé líka auðvelt að færa rök
fyrir því að atburðir dagsins í Sýr-
landi og Austurlöndum nær eigi
rætur sínar í þeirri uppstokkun
sem varð við lok stríðsins.
„Þessi saga hefur alltaf átt sinn
stað í mér. Svo áttaði ég mig á því
að ef ég ætlaði einhvern tímann
að skrifa þessa sögu þá væri réttur
tímapunktur núna á 100 ára
afmæli þessa hildarleiks,“ segir
Gunnar sem hóf að leggja drög
að bókinni haustið 2013. Og bók
↣
2 6 . n ó v e m b e r 2 0 1 6 L A U G A r D A G U r34 h e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
2
6
-1
1
-2
0
1
6

0
4
:2
9
F
B
1
4
4
s
_
P
1
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
1
1
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
7
1
-E
D
7
0
1
B
7
1
-E
C
3
4
1
B
7
1
-E
A
F
8
1
B
7
1
-E
9
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
A

F
B
1
4
4
s
_
2
5
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K