Morgunblaðið - 12.05.2016, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 2016
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
„Það lítur út fyrir að rekstur í land-
inu sé að færast í eðlilegt horf,“ segir
Páll Kolbeins, rekstrarhagfræðing-
ur hjá Ríkisskattstjóra, í nýrri úttekt
á atvinnurekstri í landinu skv. skatt-
framtölum fyrir árið 2014, sem birt
er í Tíund, fréttablaði Ríkisskatt-
stjóra.
Páll bendir á að hrunárið 2008 töp-
uðu fyrirtækin í landinu 13,7 billj-
ónum kr. (13.715 milljörðum kr.),
sem var þá hátt í sjöföld landsfram-
leiðsla þjóðarinnar. Þá högnuðust
fyrirtækin samtals um 443 milljarða.
Síðan þá hefur tapið minnkað og
hagnaðurinn aukist og var hagnaður
fyrirtækja umfram tap 789 milljarð-
ar kr. á árinu 2014.
En þótt hagur atvinnulífsins hafi
vænkast töpuðu mörg fyrirtæki á
árinu 2014 skv. skattframtölum, eða
samtals 190 milljörðum á því ári. Það
var hins vegar 113 milljörðum kr.
minna tap en á árinu á undan.
Á árinu 2014 voru 16.215 félög
rekin með hagnaði og 15.057 með
tapi en þá voru rúmlega tvö þúsund
félög sem voru hvorki rekin með
hagnaði né tapi.
20 milljarða afskriftir 2014
Páll fjallar ítarlega um afkomu og
stöðu fyrirtækja skv. skattframtöl-
um og kemur m.a. fram í grein hans
að frá 2009 hafi rekstrartekjur
fyrirtækja aukist nokkuð. Enn vant-
ar þó tæpa 739 milljarða upp á að
tekjurnar nái tekjum ársins 2007.
Í greininni segir einnig að á þrem-
ur árum frá 2008 til 2010 hafi fyrir-
tæki afskrifað útistandandi við-
skiptakröfur upp á 5.455 milljarða
kr. Til samanburðar var landsfram-
leiðslan um 1.860 milljarðar á árinu
2010.
Viðskiptakröfur sem fyrirtæki
hafa þurft að afskrifa hafa minnkað
mikið á síðustu árum samanborið við
árin um og eftir hrunið. Árið 2011
voru afskrifaðar viðskiptakröfur upp
á 72 milljarða, þær voru 112 millj-
arðar árið 2012 og 102 milljarðar árið
2013. Árið 2014 voru 20 milljarðar af-
skrifaðir. „Afskrifaðar viðskipta-
kröfur voru þá áþekkar því sem hafði
verið árin fyrir hrun,“ segir í grein
Páls í Tíund.
Einstaklingar töldu fram 28
milljarða í arð af hlutabréfum
Í greininni kemur fram að á árinu
2014 hafi verið greiddir 215 milljarð-
ar í
arð út úr fyrirtækjum hér á landi
samkvæmt skattframtölum. Páll
bendir á að þetta sé 33 milljörðum
meira en var greitt út árið 2013.
„Arðgreiðslur jukust umtalsvert
upp úr aldamótunum. Þær náðu
svo hámarki árið 2007 en þá voru
þó ekki nema 248 milljarðar greiddir
út í arð. Árið 2008 voru svo greiddir
út 188 milljarðar til eigenda ís-
lenskra fyrirtækja. Árið 2009 og
2010 voru 73 og 74 milljarðar greidd-
ir út en síðan hafa arðgreiðslur farið
vaxandi. Nú vantar ekki nema 33
milljarða upp á að arðgreiðslur verði
jafnháar og þær voru árið 2007. Arð-
ur er ákveðinn og greiddur út af
hagnaði fyrri ára. Arður sem var
greiddur út árið 2014 er því greiddur
af öðru eigin fé fyrri ára,“ segir í
greininni.
Páll bendir á að áhugavert sé í
þessu samhengi að einstaklingar hafi
ekki talið fram nema 28 milljarða í
arð af innlendum hlutabréfum á
þessu ári. Rétt um 13%
arðgreiðslna séu því talin fram hjá
einstaklingum. „Arður félaga af inn-
lendum hlutabréfum var ekki nema
38 milljarðar, samtals töldu einstak-
lingar og félög því fram 66 milljarða í
arð, sem voru um 30,8% þess arðs
sem félög úthlutuðu. Lífeyrissjóðir
eru ekki skattskyldir og skila
því ekki skattframtali, frekar en
góðgerðar- og líknarfélög sem ekki
eru rekin í ágóðaskyni. Þá skila er-
lend félög ekki skattframtali hér á
landi,“ segir í greininni.
Rekur Páll einnig þróun skulda
fyrirtækja allt frá aldamótum,
gríðarlegan vöxt þeirra á síðustu ár-
unum fram að hruni og þróunina
seinustu árin. Fyrirtæki hér á landi
skulduðu 3.395 milljarða árið 2000. Á
árinu 2003 jukust skuldir fyrirtækja
um 1.456 milljarða og í lok árs 2005
voru þær komnar í 11.427 milljarða.
„Á þessum tíma höfðu skuldirnar
farið úr u.þ.b. 1,5 landsframleiðslu
í hátt í 6,4 landsframleiðslur. Ævin-
týrið var þó bara rétt að byrja því nú
fyrst byrjuðu skuldir fyrirtækja að
aukast fyrir alvöru,“ segir í grein-
inni.
Skuldirnar jukust um 6.188 millj-
arða á milli áranna 2005 og 2006, og
6.322 milljarða á milli áranna 2006 og
2007. Árið 2008 féllu eignir um 3.609
milljarða en skuldir héldu hins vegar
áfram að aukast, nú um 7.626 millj-
arða, að því er segir í Tíund. „Þá
stóðu skuldir fyrirtækja í landinu í
31,6 billjónum sem var ríflega 16-
föld landsframleiðsla,“ segir enn
fremur í greininni.
„Frá árinu 2008 hafa skuldir fyrir-
tækja minnkað um alls 14.889 millj-
arða eða 47,2%. Þær voru 16.673
milljarðar árið 2014 og höfðu þá
lækkað um 586 milljarða frá árinu
áður eða 3,4%. Skuldirnar minnkuðu
því hraðar en eignir sem minnkuðu
um 41 milljarð eða 0,3% og því hefur
samanlagt eigið fé aukist.“
Laun 35 milljörðum hærri
Framtöl fyrirtækja bregða einnig
ljósi á hvernig launagreiðslur fyrir-
tækja hafa þróast. Þau greiddu um
613 milljarða í laun, dagpeninga, bif-
reiðastyrki o.fl. 2014, eða 35 millj-
örðum meira en á árinu á undan.
Launagreiðslur voru hins vegar
hæstar 2007, en þá greiddu fyrirtæki
682 milljarða í laun og hlunnindi.
Launagreiðslur árið 2014 voru 70
milljörðum lægri en þær voru árið
2007.
Greiddu 215 milljarða í arð
 Fyrirtæki þurftu að afskrifa tæplega fimm og hálfa billjón á árunum 2008 til 2010 skv. grein í Tíund
 Högnuðust um 789 milljarða umfram tap árið 2014  Launagreiðslur 70 milljörðum lægri en 2007
Hagnaður samkvæmt ársreikningi
Hagnaður fyrirtækja jókst mikið á árunum 2002 til 2006 samfara mjög hröðum vexti eigna.
Árið 2002 högnuðust fyrirtækin um 334 milljarða en á móti stóð tap upp á 94 milljarða.
Fjórum árum síðar högnuðust félög um 1.589 milljarða en tapið var þá 258 milljarðar. Hreinn
hagnaður var því 1.331 milljarður eða hátt í sex sinnummeiri en hann hafði verið fjórum árum fyrr.
Árið 2008 töpuðu félög 13.715 milljörðum en hagnaður var þá 443 milljarðar. Síðan hefur tapið
minnkað en hagnaðurinn aukist. Hagnaður umfram tap var 789 milljarðar árið 2014.
Milljarðar
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
199
7
199
8
199
9
20
00 20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09 20
10 20
11
20
12
20
13
20
14
Skuldir fyrirtækja
Eignaaukninguna upp úr aldamótummá að miklu leyti rekja til þess að auðveldara varð að fá fé
að láni. Eignir jukust og hækkuðu því í verði á þessum tíma en jafnframt jukust skuldir sem aldrei
fyrr. Árið 2002 skulduðu fyrirtækin í landinu um 3.967 milljarða en fimm árum síðar höfðu skuld-
irnar ríflega sexfaldast og stóðu í 23,9 billjónum. Árið 2008 rýrnuðu eða töpuðust 3,6 billjónir í
eignum en á sama tíma jukust skuldirnar um rúmar 7,6 billjónir.
Milljarðar
Heimild: Tíund fréttablað ríkisskattstjóra
35.000
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
00
199
7
199
8
199
9
20
00 20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09 20
10 20
11
20
12
20
13
20
14
„Kerfi blekkinganna er óðum að
hrynja sem aumasta spilaborg,“
segja Skúli Eggert Þórðarson
ríkisskattstjóri og Ingvar J. Rögn-
valdsson vararíkisskattstjóri í
leiðara Tíundar, blaðs ríkisskatt-
stjóra. Þar fara þeir hörðum orð-
um um aflandsfélög og skatta-
skjól.
Í leiðaranum, sem ber yfirskrift-
ina Aflandsbælin, segir m.a. að
það sé áleitin spurning hvers
vegna fjármagnseigendur hafi í
stórum stíl tekið ákvörðun um að
færa eignir inn í aflandsfélög og
sveipa þær huliðshjúpi með flókn-
um blekkingum. Sumir hafi gefið
þær skýringar að þetta hafi verið
einhliða ákvörðun fjármálafyrir-
tækis og að úrvinnsla lánafyrir-
greiðslu hafi verið færð til Lúxem-
borgar. Aðrir hafi þó viðurkennt að
ástæðan hafi einfaldlega verið sú
að fyrirkomulagið gerði skatt-
yfirvöldum erfitt fyrir að afla upp-
lýsinga og í trausti leyndarinnar
hafi menn látið freistast.
Það sé að koma enn skýrar í ljós
en áður að íslenskir athafnamenn
hafi ekki dregið af sér við að fela
fjármuni og eignarhald fyrir ís-
lenskum yfirvöldum. „Svo virðist
sem ekki aðeins skattyfirvöld hafi
verið blekkt, heldur einnig sam-
keppnis- og fjármálayfirvöld. Upp-
setning á aflandsfélagi ásamt
felustjórnendum, verður ekki gerð
nema með liðsinni fjármálafyrir-
tækja eða sérfræðinga í hlutaðeig-
andi löggjöf sem vinna verkin fyrir
eigendur fjármagnsins. Allt virðist
þetta hafa verið unnið með skipu-
legum hætti á öllum stigum og
ráðgjafarnir voru ugglaust til taks
ef yfirvöld fóru að krefjast óþægi-
legra upplýsinga. Við þær að-
stæður er gjarnan gripið til gam-
alkunnugra aðferða, tefja, fara
undan í flæmingi, jafnvel að gera
yfirvöld tortryggileg og þegar öll
sund lokast að hóta starfs-
mönnum skattyfirvalda. Nú hefur
sannast hið fornkveðna að upp
komast svik um síðir, þó með
óvæntum hætti væri. Panama-
skjölin hafa svipt hulinni af felu-
staðnum og þeir sem töldu sig
eiga falinn fjársjóð í jörðu að
hætti sjóræningja geta tæplega
vænst þess lengur að sitja einir að
góssinu.“
„Upp komast svik um síðir“
GAGNRÝNA HARÐLEGA „AFLANDSBÆLIN“ Í LEIÐARA TÍUNDAR
Ingvar J.
Rögnvaldsson
Skúli Eggert
Þórðarson
Suðurhrauni 4, Garðabæ | Furuvellir 3, Akureyri | Sími 575 800 | samhentir.is
Heildarlausnir
í umbúðum og öðrum rekstrarvörum
fyrir sjó- og landvinnslu
◆ KASSAR
◆ ÖSKJUR
◆ ARKIR
◆ POKAR
◆ FILMUR
◆ VETLINGAR
◆ HANSKAR
◆ SKÓR
◆ STÍGVÉL
◆ HNÍFAR
◆ BRÝNI
◆ BAKKAR
◆ EINNOTA VÖRUR
◆ HREINGERNINGAVÖRUR
Allt á
einum
stað
Thealoz inniheldur trehalósa sem er náttúrulegt efni
sem finnst í mörgum jurtum og dýrum sem lifa í mjög
þurru umhverfi.
Trehalósi eykur viðnám þekjufrumna
hornhimnunnar gegn þurrki.
Droparnir eru án rotvarnarefna
og má nota með linsum.
Ég fór í laseraðgerð hjá Sjónlagi í lok maí 2015. Keypti mér
Thealoz dropana eftir aðgerðina og var mjög ánægð, ákvað
samt að prufa að kaupa mér ódýrari dropa og fann rosalega
mikinn mun á gæðum. Þessir ódýrari voru bara ekki að
gera neitt fyrir mig og þurfti ég að nota mikið meira magn.
Mælti með dropunum við tengdamömmu og er hún alsæl
með Thealoz dropana.
Elín Björk Ragnarsdóttir
Þurrkur í augum?
Thealozaugndropar
Fæst í öllum helstu apótekum.
Fyrirtæki á land-
inu greiddu sam-
anlagt 2,7 millj-
arða í gjafir og
framlög s.s. til
menningarmála
á árinu 2014 skv.
skattframtölum.
Þetta var 161
milljón kr. hærri
upphæð en á árinu á undan. Þá
greiddu fyrirtæki einnig 69 millj-
ónir til stjórnmálastarfsemi á árinu
2014, hvort heldur til stjórnmála-
flokka eða einstakra frambjóðenda.
„Þetta var minna en árið 2012 og
2013 en þá greiddu fyrirtækin 80
og 137 milljónir til stjórnmála-
starfsemi. Árið 2013 var kosið til
Alþingis,“ segir í Tíund. Alls
greiddu fyrirtækin því 286 milljónir
til flokka og frambjóðenda á þess-
um þremur árum. Fyrirtæki geta
dregið frá rekstrartekjum gjafir og
framlög til menningarmála.
286 millj. til stjórn-
málaflokka á 3 árum