Morgunblaðið - 12.05.2016, Blaðsíða 44

44 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 2016
Klettagörðum 5, 104 Reykjavík | stolpigamar@stolpigamar.is
Gámaleiga
Er gámur lausnin fyrir þig?
Við getum líka geymt gáminn fyrir þig
568 0100
stolpigamar.is
HAFÐU
SAMBAND
Búslóðageymsla ❚ Árstíðabundinn lager ❚ Lager ❚ Sumar-/vetrarvörur
Frystigeymsla ❚ Kæligeymsla ❚ Leiga til skemmri eða lengri tíma
BAKSVIÐ
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Frakkar hafa fyrstir Evrópuþjóða
umfaðmað hugmyndina um bylting-
arkennda samgönguleið sem gengur
undir heitinu „hyperloop“, eða ofur-
lykkjan. Hún gengur út á að flytja
fólk á 1.200 km/klst hraða um langa
vegu í núningsviðnámsfríum þrýsti-
jöfnuðum hylkjum inni í lágþrýsti-
rörum.
Franska ríkislestafélagið SNCF,
sem fyrst varð til að þróa og taka í
notkun ofurfráar farþegalestir
(TGV), hefur ákveðið að leggja verk-
efninu til 80 milljónir evra.
Talsmenn SNCF hafa lítið viljað
tjá sig um málið en sjónvarpsstöðin
BFM segir fyrirtækið hafa lengi
sýnt hugmyndinni um flutningakerfi
þetta áhuga. Það er hugarsmíð
bandaríska milljarðamæringsins
Elon Musk, eiganda og aðalstjórn-
anda rafbílafyrirtækisins Tesla Mot-
ors, sem varpaði henni fyrst fram ár-
ið 2013. Sá hann fyrir sér nýjan
möguleika í fólks- og vöruflutn-
ingum á miklu meiri hraða en með
núverandi hraðlestum og jafnvel
hraðar en með flestum farþegaþot-
um.
Forstjóri SNCF, Guillaume Pépy,
sagði við tímaritið L’Obs í fyrra-
haust, að fyrirtæki hans fylgdist
mjög náið með hinu draumkennda
verkefni. Um það hefur verið stofn-
að fyrirtækið Hyperloop Techno-
logies og er það annað tveggja ný-
sköpunarfyrirtækja sem er að þróa
farþegalestir í rörum milli stór-
borga. Áform Hyperloop eru komin
á það stig að verið er að hanna
brautir til prófunar og frekari þró-
unar hugmyndarinnar. Fer fyrsti til-
raunaaksturinn fram norðan við Las
Vegas í Nevada-ríki síðsumars eða í
haust. Þar er nú verið að reisa rör-
göng sem eru um 3,3 metrar í þver-
mál og inni í þeim mun lestin líða í
lausu lofti.
Styttir leiðir stórlega
Í Bandaríkjunum, þar sem hug-
myndin fæddist, eru ofurlykkjulestir
til dæmis taldar geta stytt ferðatíma
á hinni 600 km leið milli Los Angeles
og San Francisco niður í hálftíma.
Vonast fyrirtæki Musk til að geta
hafið ferðir þar á milli innan 15 ára.
Sambærileg vegalengd er á milli To-
ronto og Montreal í Kanada. Ferð
þvert yfir landið frá Toronto til Van-
couver myndi taka um þrjá tíma og á
innan við tveimur stundum mætti
fara frá Montreal til Miami á Flór-
ída. Slíkar lestir myndu bjóða upp á
möguleikann að sækja vinnu mun
lengra frá en nú eru dæmi um.
Á teikniborðinu eru og þegar
svona lestartengingar til skoðunar
milli Vínarborgar, Bratislava og
Búdapest í Evrópu. Þar á í hlut hitt
bandaríska fyrirtækið, Hyperloop
Transport Technologies, sem einnig
vinnur að þróun slöngulesta-
samganga milli stórborga. Samdi
það nýverið við stjórnvöld í Slóvakíu
um að rannsaka möguleikann á að
tengja þessar borgir þrjár ofurfljótu
lestinni nýstárlegu. Væri svona lest í
röri ekki kjörin milli Reykjavíkur og
Keflavíkurflugvallar?
Ofurlykkjutæknin byggist á að
nýta sólorku til að knýja hylki með
farþegum innanborðs, eitt í einu eða
mörg í samtengdri lest, um rör þar
sem undirþrýstingur ríkir. Með
þrýstingsleysinu má skjóta farþega-
hylkjum slöngulestanna um rörin
þann veg að þær ferðist á rúmlega
þrisvar sinnum meiri hraða en hefð-
bundnar hraðlestir.
Orkuþörfin minni
Í grófum dráttum hefur verið
reiknað út að sú tækni sé miklu skil-
virkari en vélbúnaður hefðbundinna
rafmagnslesta. Verkfræðingar Hy-
perloop-fyrirtækisins segja að lest-
arrörin megi jafnt byggja neðan-
jarðar sem ofanjarðar. Einnig að
draga megi úr kostnaði við að
byggja hið nýja samgönguform með
því að umbreyta einhverjum af nú-
verandi hraðbrautum og leggja þær
undir það. Bæði Hyperloop-
fyrirtækin segja, að mun ódýrara sé
að byggja upp slönguhraðlesta-
samgöngur en hefðbundnar járn-
brautir. Þær séu ekki eins fyrirferð-
armiklar í umhverfinu og þurfi
miklu minni orku.
„Hraði lestanna er einn af ávinn-
ingum kerfisins, en ekki sá eini,“
segir Dirk Ahlborn, yfirverkfræð-
ingur Hyperloop Transportation
Technologies, annars tveggja fyrir-
tækjanna sem vinna að slöngu-
lestakerfum í Bandaríkjunum. „Að
byggja eitthvað sem er efnahagslega
skynsamlegt og byggist á góðu við-
skiptamódeli, er fyrir mér jafnvel
mikilvægara,“ bætir hann við.
Hyperloop er álitið verða mun
ódýrara samgöngukerfi en önnur
áform, eins og til dæmis breska há-
hraða lestarkerfið HS2. Kostnaður
við smíði ofurlykkju frá Los Angeles
til San Francisco í Kaliforníu er
áætlaður um sjö milljarðar dollara.
Til samanburðar hafa verið settir 43
milljarðar sterlingspunda til hliðar
vegna hinnar mun styttri HS2-lestar
milli London og Birmingham í Eng-
landi. Áætlað er að HS2-lestin verði
komin í gagnið 2026.
Efasemdir láta á sér kræla
Eins og alltaf vill verða koma
fram efasemdir um ágæti Hyperlo-
op-lestanna. Gagnrýnendur telja að
lestir þessar verði skammæjar og
óhentugar til lengri ferða, svo sem
eigi einnig við um aðrar óhefð-
bundnar lestir á borð við eintein-
unga og lestir sem svífa á segulspori
(Maglev). Hinir efagjörnu eru
vantrúaðir á að það muni þykja að-
laðandi að vera skotið gegnum
slöngu í hálfa klukkustund eða
meira án þess að sjá út eða getað
staðið upp úr sæti sínu. Þeir benda
einnig á að ólíkt hefðbundnum far-
þegalestum muni Hyperloop að
óbreyttu aðeins tengja saman stór
borgarsvæði en ekki komast til
stoppistöðva í miðborgum. Fyrr-
nefndur Dirk Ahlborn segir að það
séu fullyrðingar sem eigi eftir að
falla um sjálfar sig.
Musk upphugsaði hugmyndina að
ofurlestunum er hann velti fyrir sér
hvernig skapa mætti nýtt sam-
gönguform. Um skeið unnu verk-
fræðingar frá rafbílasmiðjunni Tesla
og geimferðaverkefni hans,
Spcae-X, að forhönnun grunnforms
ofurlykkjulestarinnar. Birtu þeir svo
hugmyndir sínar opinberlega svo
önnur fyrirtæki og ný verkfræði-
teymi gætu byggt á þeim og bætt.
Afleiðingin er sú að fjöldi sjálf-
stæðra fyrirtækja víðs vegar um
heim vinnur nú að eigin hugmyndum
að lestum sem þessum og áforma að
reisa brautir til prófana.
Ólíkt venjulegum farþegalestum
myndi Hyperloop-lest ekki stoppa á
leiðinni, heldur halda óslitið beint til
áfangastaðar. Forstjóri Hyperloop
Technologies, Kanadamaðurinn Rob
Lloyd, segir að í rörunum sem ofur-
lestirnar fari um verði loftþrýst-
ingur lækkaður niður á svipað stig
og er að finna í 48-49 kílómetra hæð
yfir sjávarmáli. Lestarhylkið muni
svífa í lausu lofti og rafmótor knýja
það á allt að 1.200 km hraða, eða rétt
undir hljóðhraða. Engin hætta yrði á
mistökum af hálfu lestarstjóra því
hann yrði enginn. Veðurfar myndi
heldur engin áhrif hafa á ferðir ofur-
lykkjulesta. Segir Lloyd hinn kana-
díski mikinn ávinning af því í heima-
landi sínu, en þar búa landsmenn á
hverjum vetri við umtalsverðar sam-
göngutruflanir af völdum snjóa og
ísa. Með tilkomu lestanna yrðu þær
úr sögunni; snjóa og ísa gætti ekki
inni í rörunum.
Langt í land með
farþegaflutninga
Þótt fyrirtæki Musk, Hyperloop
Technologies, geri sér vonir um að
geta hafið vöruflutninga með þess-
um nýja ferðamáta þegar á árinu
2020 þykir ljóst, að mikið vatn eig
eftir að renna til sjávar áður en
menn geta tekið sér far með Hyper-
loop-lest til vinnu. Það lestarhylki
sem bar sigur úr býtum í keppni
lestarfélags Musk var byggt ein-
ungis til að svífa í lausu lofti á ofur-
hraða inni í röri og fyrst um sinn er
ekkert pláss fyrir farþega þar eða
vörur. En burtséð frá því þá hefur
Elon Musk á sér það orðspor að geta
gert að veruleika hugmyndir sem í
upphafi kunna að hafa virst brjál-
æðislega fáránlegar. Komist núver-
andi hugmyndir að leiðakerfi ofur-
lesta einhvern tíma upp af teikni-
borðinu þá eru líkurnar þær að
fyrstu línurnar muni renna milli
Kaliforníuborgirnar Los Angeles og
San Francisco.
Í þróunarferli ofurlykkjulesta-
kerfa eiga frumkvöðlarnir eftir að
rekast á ýmsar hindranir. Þeirra
bíða áskoranir eins og sú að tryggja
öryggi lestarhylkjanna og farþega.
Og svo þurfa þeir að fá leyfi til að
byggja röralínurnar og reka; glíma
við tregðu hins opinbera. „Þetta
mun taka langan tíma. Vilji menn
leggja svona lestir hér í Kaliforníu
tekur það 20 til 30 ár að koma því í
kring. Skrifræðisbáknið er mikil
hindrun, risastór hindrun. Áform
sem þessi verða alltaf svo pólitísk,
vegna aðildar ríkisstjórna að fjár-
mögnun þeirra. Stjórna sem taka
breytingum á fjögurra til fimm ára
fresti. Því er afar erfitt að koma
stórum kerfum innviða og frum-
kvöðlaverkefnum í kring,“ segir
Ahlborn. Vegna hindrana sem þess-
ara telur hann að fyrstu Hyperloop-
lestarlínurnar verði fremur reistar í
öðrum löndum en Bandaríkjunum.
Á fleygiferð
í ofurlykkju
 Frumkvöðlafyrirtæki víða um jarðir
vinna nú að því að þróa hraðlestir fram-
tíðarinnar sem svífa myndu á allt að
1.200 km/klst hraða inni í röragöngum
Á fleygiferð í ofurlykkju Ofurlestin Hyperloop svífur á næstum hljóðhraða í undirþrýstum röragöngunum.
Lárétt Farþegar liggja hálfpartinn í sætum sínum í ofurhraðlestinni.