Morgunblaðið - 19.10.2017, Blaðsíða 28

28 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2017
www.gilbert.is
KLASSÍSK ÍSLENSK ÚR
FYRIR ÖLL TÆKIFÆRI
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Eitt af því sem gefur mér mest í líf-
inu er að fara hingað upp að Elliða-
vatni og sjá gróðurinn taka við sér og
fylgjast með fuglunum. Vera hér á
sumrin á fallegum dögum þegar
krakkarnir geta leikið sér hér í flæð-
armálinu og róið út á vatnið á bát og
svo verið hér þegar haustlitirnir fær-
ast yfir. Nú er eins og einni megin-
stoðinni í lífinu hafi verið kippt undan
mér,“ segir Hrafn Gunnlaugsson
kvikmyndaleikstjóri.
Í síðustu viku sýknaði Hæstiréttur
Orkuveitu Reykjavíkur af kröfu
Hrafns Gunnlaugssonar um að af-
notaréttur hans af sumarhúsalóð við
Helluvatn – sem fellur úr Elliðavatni
– yrði viðurkenndur með dómi. Áður
hafði héraðsdómur dæmt að Hrafn
fengi að nota húsið á lóðinni til næstu
fimmtán ára, en nú er sú niðurstaða
úr gildi fallin.
Leyfin virtust valdaðir reitir
Hæstiréttur vísaði til þess að vilji
hefði staðið til þess af hálfu fyrir-
svarsmanna Orkuveitunnar að yfir-
færa réttindi sem Þórði Sveinssyni,
yfirlækni á Kleppi, afa Hrafns, eigin-
konu hans og börnum voru tryggð
með afsali frá 1927 til barna þeirra og
barnabarna. Hins vegar hefði aldrei
verið gengið frá samningi um þessi
réttindi. Þá var ekki fallist á að sam-
þykki byggingaryfirvalda í Reykja-
vík til að endurbyggja sumarhúsið
hefði falið í sér samþykki á afnotum
Hrafns af lóðinni til framtíðar. Nið-
urstaðan er því sigur Orkuveitunnar
og Hrafn þarf að greiða málskostnað.
Þórður Sveinsson á Kleppi lést ár-
ið 1946 og eftir það tóku Ellen kona
hans og þeirra stóri barnahópur við;
einkum Gunnlaugur lögfræðingur,
faðir Hrafns. Gunnlaugur lét reisa
sumarhús við vatnið um 1960 en eftir
að leiðir hans og Herdísar Þorvalds-
dóttir, leikkonu og eiginkonu hans til
fjölda ára, skildi varð húsið hennar.
Umrætt sumarhús eyðilagðist í elds-
voða árið 2004, en seinna á sama ári
var reist nýtt steinsteypt hús á sökkli
þess eldra. Öll formleg atriði varð-
andi leyfi og lóð virtust þá vera vald-
aðir reitir.
„Móðir mín, Herdís Þorvalds-
dóttir, sem var ástsæl leikona með
þjóðinni, var hér mikið alla tíð. Rækt-
aði hér skóg en gróðurvernd var
hennar stóra hugsjónamál. Og þegar
hún var að læra hlutverk sem hún
fékk í Þjóðleikhúsinu var hún löngum
stundum á þessum griðastað. Móðir
mín er mörgum minnisstæð sem fjall-
konan á Austurvelli 17. júní, enda
birtust margar myndir af henni í því
hlutverki. Enn í dag sé ég á sveita-
bæjum úti á landi kökubox með þess-
ari mynd á. Því var stungið að mér að
segja mætti að húsið hér við Elliða-
vatn, sem á að víkja, væri í vissum
skilningi bústaður íslensku fjallkon-
unnar. Það hljómar fallega.“
Samkomulagið var orðin tóm
Síðasta barn Þórðar læknis og Ell-
enar á Kleppi féll frá árið 2013,
Sverrir, lengi blaðamaður á Morgun-
blaðinu. Sama ár lést svo Herdís
Þorvaldsdóttir. Málum er svo háttað
að Hrafn, sem er elstur fjögurra
systkina, hefur nánast einn nýtt sér
sumarhúsið góða og á tímabili stóð
hugur hans til þess að flytja upp að
Elliðavatni; vildi þá reisa svefnálmu
við húsið á þeim hluta byggingar-
reitsins sem hafði ekki verið notaður.
Það kom hins vegar babb í bátinn
þegar leyfa var óskað og því borið við
af hálfu Orkuveitunnar að gildur
lóðasamningur væri ekki fyrir hendi.
Afnotaréttur hefði verið bundinn
Þórði Sveinssyni og börnum hans,
sem nú væru öll látin. – „Ég gat ekki
gert neitt annað í stöðunni en láta
reyna á þetta fyrir dómstólum.“ Var í
því málaströggli sem síðar kom lítið
gefið fyrir góð orð fyrrverandi for-
svarsmanna Orkuveitunnar um að
afnotaréttur af lóðinni væri Herdísar
og afkomenda að henni genginni.
Nýir stjórnendur litu allt öðruvísi á
málið og töldu að lægra settur
embættismaður fyrri stjórnenda
hefði vanrækt að skrifa niður sam-
komulagið við Herdísi og það væri
því orðin tóm. Málshöfðunin fór af
stað árið 2015 en þar krafðist Hrafn
afnotaréttar af lóðinni ótímabundið
en 75 ára til vara. Niðurstaðan varð
hins vegar sem fyrr segir að Orku-
veitan fær afnotaréttinn.
„Þetta umhverfi og hús hér við
Elliðavatn er mjög bundið tilfinn-
ingum mínum og þegar dómurinn
var kveðinn upp var það mikið högg
á lífsgleðina. Húsið er sennilega best
heppnaða verk móðurbróður míns,
Þorvaldar S. Þorvaldssonar arki-
tekts. Það er elegans yfir þessari
byggingu sem hönnuð var sam-
kvæmt því sem móðir mín vildi og ég
velti fyrir mér hvort Orkuveitan ætli
virkilega að láta rífa þetta hús,“ segir
Hrafn og bætir við að síðustu í þessu
viðtali:
Offari við að koma mér burt
„Ég velti fyrir mér til dæmis
hversu haldbær sjónarmiðin um
vatnsvernd raunverulega séu. Vatns-
bólin í Gvendarbrunnum eru hér
austan við okkur og ofar í landinu og
ættu að vera örugg húsanna hér
vegna. Ekki rennur vatn upp í móti!
Þá segja fróðir menn mér að innan
ekki margra ára verði neysluvatn
fyrir borgina sótt austur í Þingvalla-
vatn. Mér finnst því farið offari við að
koma mér og öðrum sem hér eiga
dvalarstað burt. Tilgangurinn á bak
við þetta allt er ærið sérkennilegur.“
Hús fjallkonunnar verður að víkja
 Afnotaréttur af lóð við Elliðavatn felldur úr gildi  Dvalarstaður Herdísar  Högg á lífsgleðina,
segir Hrafn Gunnlaugsson, eigandi hússins  Undarleg sjónarmið Orkuveitunnar um vatnsvernd
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Sæluland Sumarhúsið er við Helluvatn í norðurjarðri Heiðmerkur.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Feðgar Hrafn Gunnlaugsson og Anton Ariel, sonur hans, við húsið góða, sem stendur í fallegum trjálundi.
Morgunblaðið/Ómar
Systkin Herdís heitin og Þorvaldur, bróðir hennar, arkitekt hússins.
Eiríkur Hjálmarsson, upplýs-
ingafulltrúi Orkuveitu Reykja-
víkur, sagði á mbl.is í síðustu
viku að mat fyrirtækisins væri
að byggð og vatnsvernd færu
ekki saman. „Okkar langtíma-
sýn er sú að þessi byggð víki,“
sagði Eiríkur. Hann segir Orku-
veituna hafa verið í sam-
skiptum við eigendur húsa við
Elliðavatn til að ná sátt. Þeim
hafi verið boðið að leigja lóðir
fyrirtækisins á þessum slóðum
til næstu fimmtán ára og fjar-
lægja hús sín að þeim tíma
liðnum.
„Niðurstaðan styrkir þau
vatnsverndarsjónarmið sem OR
hefur haft uppi með Elliða-
vatnsjörðina, Heiðmörk og
þetta svæði,“ sagði Eiríkur á
mbl.is um dóminn.
Langtímasýn
að byggð víki
FJARLÆGT EFTIR 15 ÁR