Morgunblaðið - 19.10.2017, Blaðsíða 53

UMRÆÐAN 53
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2017
SJÓNMÆLINGAR ERU OKKAR FAG
Pantaðu sjónmælingu í síma:
Optical Studio í Smáralind, 5288500
Optical Studio í Keflavík, 4213811
Optical Studio í Leifsstöð, 4250500
KAUPAUKI
Með öllum margskiptum
glerjum fylgir annað par
FRÍTT með í sama styrkleika.
Stórhýsi Iðnaðar-
bankans var reist við
Lækjargötu 12 á ár-
unum 1959-1964.
Steinsteypt hús á
fimm hæðum með
kjallara, 347 fermetr-
ar að flatarmáli og um
6.600 rúmmetrar að
rúmmáli. Byggingin
var reist utan um starfsemi Iðn-
aðarbankans, sem stofnaður var árið
1953. Á jarðhæð var afgreiðslusalur
bankans og á efri hæðum skrifstofur,
fundarherbergi og biðstofur. Á efstu
hæð var innréttað eldhús og mat-
stofa fyrir starfsfólk. Teikningar af
húsinu gerði Halldór H. Jónsson
arkitekt. Byggingameistari var Jón
Bergsteinsson múrarameistari.
Verkfræðistörf, teikningar og hita-
lögn, vatns- og skolplögn, sem unnar
voru af Sighvati Einarssyni & Co.,
gerði Almenna byggingarfélagið hf.
Teikningar af raf- og símalögnum
gerði Jón Á. Bjarnason verkfræð-
ingur. Raflagnir vann Johan Rönn-
ing hf. Upphaflegar teikningar af
innréttingum í afgreiðslu á jarðhæð
og skrifstofum á 2. hæð og hús-
gögnum gerði Jón Karlsson arkitekt.
Mitt í þyrpingu húsa í miðborg
Reykjavíkur tók stórhýsið við
Lækjargötu 12 sér áberandi stöðu í
byrjun 7. áratugarins. Byggingin
reis ofan á elstu byggð borgarinnar
og var fulltrúi alþjóðlegra strauma –
táknmynd og líkami framtíðar-
drauma. Stakstæð í umhverfi sínu
enda þótt hún hafi verið hluti af
heildaráætlun um nýja ásýnd mið-
borgarinnar, sem samþykkt var í
Aðalskipulagi Reykjavíkur 1962-
1983. Og ber það vott um tímans
stórhug og þær stórtæku umbreyt-
ingar sem lagt var upp með að bygg-
ingin var reist með það fyrir augum
að hægt væri að hækka hana í níu
hæðir.
Form og rými byggingarinnar eru
í takt við þá strauma sem bárust til
Íslands um miðja síðustu öld og
kenndir eru við fúnksjónalisma.
Hrein og einföld form, sléttpússaðir
fletir, beinar línur. Í innra byrði
byggingarinnar endurspegluðust
líka alþjóðlegir straumar, stór og op-
in rými, glæsilegur hringstigi milli
hæða. Tákn nýrra tíma, nýrra
sjónarhorna, nýrrar sögu í samfélagi
þar sem fyrstu auglýsingastofurnar
voru í þann mund að fæðast og sjón-
varpstæki að koma inn á heimili
landsmanna.
Vandað var til efnisvals innan
veggja bankans þar sem höndlað var
með iðnað og handverk heiðrað.
Upphafleg gólf í anddyri voru klædd
slípuðum grásteini. Húsgögn og
veggklæðningar gerð úr pal-
isandervið, viðarklæðning í loftum úr
greni. Upprunaleg teppi voru ofin frá
Álafossi, innréttingar, húsgögn,
málmgluggar, lampar og ljós unnin á
innlendum verkstæðum. Seinna var
afgreiðslusalur á jarðhæð bygging-
arinnar endurinnréttaður í takt við
tíðaranda sérhvers tíma en matstofa
á 5. hæð hélt upprunalegum brag
með palisandervið.
Endalok byggingarinnar við
Lækjargötu 12, líkt og endalok sér-
hverrar byggingar, eiga sér stað á
stefnumóti uppbyggingar og niður-
rifs, sem gerir hverfulleikann og tím-
ann áþreifanlegan. Öll rými og allar
byggingar eru háðar tíma, og arki-
tektúr snýst meðal annars um skiln-
ing á því hvernig tíminn mótar um-
hverfið. Í tímans rás tekur allt
breytingum, hugmyndir deyja og
aðrar lifna við. Líta má á byggingar
sem glugga inn í drauma og hug-
myndaheima því að sérhver bygging
vísar bæði inn á við í sjálfa bygg-
inguna og út á við, á það nær-
umhverfi, drauma og hugmynda-
fræði sem hún sprettur úr. Að baki
niðurrifi bygginga búa einnig hug-
myndaheimar og draumar.
Undanfarið hefur stórhýsið við
Lækjargötu 12 staðið autt, líkt og á
líkklæðum, og beðið örlaga sinna og
kveðjustundar, en árið 2014 seldi
bankinn, þá orðinn Íslandsbanki,
bygginguna og flutti starfsemi sína
alfarið þaðan. Núverandi bygging
sameinast brátt aftur jörðinni og ný
bygging mun þar rísa og bera með
sér hugmyndir okkar tíma sem fram-
tíðin mun kveða upp sinn dóm um.
Á þessari kveðjustund er við hæfi
að heiðra draumana að baki bygging-
unni einungis um hálfri öld eftir að
hún reis, heiðra hugmyndir, hand-
verk, iðnaðarmenn, arkitekta og alla
þá sem störfuðu og áttu erindi eða
leið um bygginguna. Í dag, fimmtu-
daginn 19. október, mun byggingin
ljóma og óma frá miðaftni til mið-
nættis – upplýstur jarðsöngur fyrir
staka byggingu í sögu borgarinnar
og sögu drauma um framtíð.
Með jarðsöngnum er stefnumóti
framtíðardrauma fortíðar og sam-
tíma mætt með virðingu, hugleiðing
um hreyfingu, menningarlandslag,
uppbyggingu og niðurrif. Anna
María Bogadóttir arkitekt, Berglind
María Tómasdóttir tónskáld og
Kristín Gunnarsdóttir myndlist-
armaður halda utan um kveðjuat-
höfnina, sem verður hluti af sögu
byggingarinnar er mun lifa áfram í
teikningum, myndum og minningum.
Endalok byggingarinnar
að Lækjargötu 12
Eftir Önnu Maríu
Bogadóttur og
Kristínu Gunn-
arsdóttur
»Endalok byggingar-
innar við Lækjar-
götu 12 eiga sér stað á
stefnumóti uppbygg-
ingar og niðurrifs, sem
gerir hverfulleikann og
tímann áþreifanlegan.
Anna María Bogadóttir
Anna María er arkitekt. Kristín er
myndlistarmaður.
annamariabogadottir@gmail.com,
andante@internet.is
Ljósmynd/Anna María Bogadóttir
Endalok Byggingin að Lækjargötu 12.
Kristín Gunnarsdóttir