Morgunblaðið - 14.12.2017, Blaðsíða 16

Morgunblaðið/Eggert
Textatal Margir hafa áhyggjur af að aukin notkun textaskilaboða valdi hrakandi tilfinningu fyrir tungunni.
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Þegar Neil Papworth, 22 áraverkfræðingur í Bretlandi,ákvað að senda vini sínumRichard Jarvis, yfirmanni
hjá Vodafone, kveðju hinn 3. des-
ember árið 1992 óraði hann ekki
fyrir því að þess yrði minnst ald-
arfjórðungi síðar sem mikilvægra
tímamóta í tæknibyltingunni. Jarvis
var þá staddur í jólaboði fyrirtæk-
isins og kveðjan var einfaldlega
„Merry Christmas“ eða „Gleðileg
jól“. Papworth sendi hana úr tölvu
sinni í farsíma Jarvis. Þar með var
fyrsta „sms-ið“ eða smáskilaboðin
orðin að veruleika. Í byrjun þessa
mánaðar var því 25 ára afmæli
þessa samskiptamáta sem allar göt-
ur síðan hefur haft gífurleg áhrif á
það hvernig fólk talar saman í texta
frekar en tali.
„Ég held ég hafi ekki svo mikið
sem haft einn bjór út úr þessu,“
sagði Papworth brosandi í samtali
við Sky News. Í viðtali sem birtist í
tæknimiðlinum Gadgets 360 segir
hann: „Árið 1992 hvarflaði ekki að
mér hversu vinsæl smáskilaboð
myndu verða og að þau myndu geta
af sér öll þessi myndtákn (emojis)
og skilaboðaöpp sem milljónir
manna nota um allan heim. Það er
ekki fyrr en nýlega sem ég sagði
börnunum mínum að það hefði verið
ég sem sendi þetta fyrsta sms. Og
þegar ég lít til baka verður mér
ljóst að jólakveðjan sem ég sendi
markaði þáttaskil í sögu farsímans.“
Eins konar tilraun
Papworth segir að smáskilaboð
hafi upphaflega átt að vera skref í
þróun gamla símboðans (pager), en
raunin varð sú að þau veittu fólki
þægilega og skjóta leið til sam-
skipta sem hægt er að hefja nánast
hvenær sem er og hvar sem er.
Þessi jólakveðja Papworths var
eins konar tilraun, en það var svo
árið 1993 sem Nokia bauð upp á
sms-möguleikann á símtækjum sín-
um. Þá var textinn takmarkaður við
160 stafi og telja má líklegt að þau
mörk hafi haft áhrif á það hvernig
til varð nýtt skammstöfunarkerfi í
smáskilaboðum, fyrst persónubund-
ið en smám saman almennara, eink-
um hjá yngri kynslóðum. Það hefur
verið kallað „txt spk“ eða „texta-
mál“. Ef Neil Papworth ætlaði að
senda jólakveðjuna sína í dag
myndi hann trúlega skrifa „mry
xmas“ í stað „Merry Christmas“
eða jafnvel bara senda myndtákn af
jólatré og kannski skella broskalli
fyrir aftan.
Eitt af mörgu sem valdið hefur
áhyggjum af hinni hröðu þróun í
símatækninni er að textamálið á
sms-skeytum hefði í för með sér
hrakandi tilfinningu ungra notenda
fyrir tungunni, málfræði og staf-
setningu. Kynslóðir sem alast upp
með snjallsímanum muni t.d. ekki
þekkja muninn á „ur“ og „your“.
Nenagh Kemp, sálfræðikennari
hjá háskólanum í Tasmaníu, hefur
rannsakað áhrif smáskilaboða á
málfræðikunnáttu nemenda frá
grunnskólastigi til háskólastigs í
Bretlandi. Hennar niðurstaða er að
fátt bendi til að sms hafi haft nei-
kvæð áhrif á málkunnáttu. Nem-
endur sem séu vel að sér í stafsetn-
ingu og málfræði virðist þvert á
móti frumlegri í að finna nýjar leið-
ir í textatjáningu, allt frá styttingu
orða til emoji-notkunar. Í samtali
við Sky News segir hún að full-
orðnir hafi ekki síst áhyggjur af
textamálinu vegna þess að þeim líði
eins og utangarðs í heimi unga
fólksins. Málfar í fjölmiðlum sem
eldri kynslóðir nota frekar en þær
yngri hafi ekki orðið fyrir teljandi
áhrifum af þessari þróun.
Sms fær andlitslyftingu
Tæknisérfræðingurinn Brian
Moore skrifar á vefsíðuna Whats-
next að notkunarmöguleikar smá-
skilaboðatækninnar hafi í raun
staðið í stað lengi. Tími sé til kom-
inn að sms-ið fái andlitslyftingu.
Arftakinn heiti Rich Communi-
cation Services, skammstafað RCS,
sem bjóði upp á mun fleiri sam-
skiptaleiðir en sms. Með rcs geti
notendur deilt hvar þeir eru staddir
og sent myndir og myndbönd í há-
gæðaupplausn sem og hljóðskjöl,
stofnað til hópsamtala og stýrt
þeim að vild og séð hvenær móttak-
andi hefur lesið skilaboðin, rétt eins
og Facebook gerir nú. Moore telur
jafnframt að RCS verði „appböð-
ull“, því staðreyndin sé sú að fjórði
hver notandi appa hætti notkun
þeirra eftir eitt skipti.
Hvað sem öllum slíkum fram-
faraskrefum líður er ekkert sem
bendir til annars en að svo langt
sem augað eygir muni fólk með tvo
fingur á símlyklaborði verða á vegi
okkar hvert sem litið er. Hvernig
þetta umhverfi verður eftir annan
aldarfjórðung, þegar 50 ára afmæli
sms verður minnst, er hins vegar
hulin ráðgáta.
25 ár frá sendingu
fyrstu smáskilaboðanna
Daglegt Líf
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2017
KASTEHELMI
kertastjakar
Verð frá 2.250,-
TOIKKA KUULAS
RAIN14 cm
Verð 28.900,-
ESSENCE glös
Verð frá 4.250,-
2 stk. í pakka
ALVAR AALTO
blómavasi 16 cm
Verð frá 18.950,-
KARTIO
Glös 21 cl verð 2.350,- 2. stk.
Glös40 cl verð 3.350,- 2. stk.
Kanna verð 8.950,-
NAPPULA
kertastjaki
Verð frá 4.650,-
TAIKAmatar- og kaffistell
Litir: blátt, hvítt, rautt
KAASA
kertastjaki 115 mm
Verð frá 12.700,-
FESTIVO
kertastjakar
Verð frá 5.890,-
KASTEHELMI
desertskálar
Verð frá 3.690,-
Skeifunni 8 | Kringlunni | Glerártorgi | Sími 588 0640 | casa.is
Gjafir sem gle
ðja
MÚMÍN
bollar og skálar
Verð frá 3.180,-
Eins og flest önnur tungumál
hefur íslenskan ekki farið var-
hluta af skammstöfunarmáli
sms-skilaboða. Þrjú algeng
dæmi og eitt enskt sem komist
hefur inn í textahefðina:
Nákvæmlega: nkl
Náttúrlega: nattla
Auðvitað: auda
Sjáumst: cu
CU AUDA
SKAMMSTÖFUNARMÁL
Ef Neil Papworth, sá sem sendi fyrstu smáskilaboðin fyrir aldarfjórð-
ungi, ætlaði að senda jólakveðjuna sína í dag myndi hann trúlega
skrifa „mry xmas“ í stað „Merry Christmas“ eða jafnvel bara senda
myndtákn af jólatré og kannski skella broskalli fyrir aftan.