Morgunblaðið - 18.01.2018, Blaðsíða 82

82 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 2018
Laugavegur 61 I Kringlan I Smáralind I sími 552 4910 I www.jonogoskar.is
Ínýjustu bók sinni, Sakrament-inu, sækir Ólafur JóhannÓlafsson efnivið í raunveru-lega atburði og gerir á marg-
an hátt listavel. Í bakgrunni eru ára-
tugalöng óhæfuverk skólastjórans í
Landakotsskóla og eins kennara
hans og eru persónur þeirra fengnar
leynt og ljóst að láni. Engum sem
þekkir til sögu Landakotsskóla dylst
að fyrirmyndirnar eru þau séra
Ágúst George og
Margrét Müller,
sem beittu nem-
endur margskon-
ar harðræði, lík-
amlegu, andlegu
og kynferðislegu
ofbeldi, niður-
lægðu þá og sví-
virtu. Söguhetjan
er aftur á móti
frönsk nunna, systir Jóhanna, sem
fengin var á sínum tíma af kardínál-
anum til að fara til Íslands og kanna
hvað hæft væri í ásökunum á þessa
vegu sem bárust kaþólska biskups-
embættinu á Íslandi gegnum nafn-
laust bréf. Hana valdi kardínálinn til
verkefnisins vegna reynslu hennar
af viðkvæmum málum og þar vísar
hann til erfiðra atvika í fortíð henn-
ar, atvika þar sem kardínálinn sjálf-
ur kom við sögu. Í upphafi bókar er
kardínálinn aftur kominn í klaustrið
að vitja systur Jóhönnu; nokkuð hef-
ur gerst sem er þess valdandi að
hann þarf að biðja hana að snúa aft-
ur til Íslands, 20 árum eftir hina
fyrri heimsókn.
Systur Jóhönnu bíður að sönnu
erfitt verkefni og kirkjunnar menn
hérlendis síst viljugir til að greiða
götu hennar. Þvert á móti mætir hún
þögn, þöggun og viljanum til að láta
guðsmanninn njóta vafans. Systir
Jóhanna er aftur á móti úrræðagóð
og eflist í erindi sínu eftir því sem á
líður, enda brenna á henni hlutir úr
fortíðinni sem fylgja henni óupp-
gerðir. Hún þykist fljótlega viss í
sinni sök hvernig liggur í málinu, en
þegar vígðir eru annars vegar getur
reynst erfitt að fá sannleikann fram.
Það er vel til fundið hjá Ólafi
Jóhanni að vinna með hinn myrka
kafla í sögu Landakotsskóla því ekki
einasta er nauðsynlegt að gæta þess
að glæpir skötuhjúanna gleymist
ekki heldur kemur bókin aukin-
heldur út í andrúmi þar sem í aukn-
um mæli er leitast við að lofta slíkum
leyndarmálum út og reka burtu
skuggana þar sem afbrotin hafa
fengið að dvelja óáreitt og plaga þol-
endurna. Tímasetningin er þar af
leiðandi einkar góð og höfundi tekst
mætavel að kynda upp tilfinningar
hjá lesanda, enda fátt sem hreyfir
við fólki eins og brot á varnarlausum
börnum. Ólafur Jóhann gerir aftur á
móti vel í því að reyna ekki að of-
bjóða lesendum sínum með óþarfa
lýsingum heldur lætur einfaldlega
liggja að afbrotum gerenda og
þrautum þolendanna.
Þar liggur einmitt einn helsti
styrkur bókarinnar. Stíll Ólafs
Jóhanns hefur alla jafna verið lág-
stemmdur og fágaður þar sem átök-
in krauma undir niðri, og í Sakra-
mentinu á það einkar vel við. Það
eru bönd á andrúmsloftinu þar sem
skinhelgi kirkjunnar vofir yfir, til-
búin að kveða í kútinn hvern þann
einstakling sem hyggst voga sér að
vega að almætti hennar. Því fáum
við að kynnast í fortíð systur Jó-
hönnu, sömuleiðis í fyrri heimsókn
hennar til Íslands og það er ekki
fyrr en hún snýr aftur til að vitja
hins gamla máls að skýin eru heldur
tekin að greiðast frá og glæta sést í
samskiptum við kirkjuna. En bókin
rennur í gegn nánast eins og upp-
lestur sem fram fer í bókasafni
klaustursins þar sem kyrrðin knýr
framvinduna en óræð og á stundum
ógnvekjandi undiralda kraumar
undir.
Söguna segir Ólafur Jóhann í
kaflaskiptum endurlitum, þar sem
við kynnumst systur Jóhönnu sem
ungri og ráðvilltri konu andspænis
trú sinni, þá sem ungri nunnu og
loks fullorðinni konu sem alla tíð
hefur borið með sér bagga ástar í
meinum sem ekki fékk þrifist. Þegar
óuppgerðar sakir kirkjunnar þjóna
fléttast svo inn í líf hennar verður úr
býsna spennandi frásögn sem flakk-
ar listavel milli tímabila, heldur
þéttri spennu svo úr verður drama-
tísk frásögn með allnokkrum saka-
málasögublæ. Höfundur nær það
góðum tökum á lesandanum að hann
verður hreinlega að fá að vita meira,
bæði hvernig fer fyrir illvirkjum og
eins hvað nákvæmlega gerðist í for-
tíð systur Jóhönnu. Að endingu
gengur hann sérlega vel frá sögulok-
um og skilur við lesandann sáttan en
hugsi.
Sterkustu spurningarnar sem
Ólafur Jóhann varpar fram snúast
um guð og menn, gæsku og vald-
níðslu, umburðarlyndi og dómhörku,
glæp og refsingu, syndir og fyrir-
gefningu. Þetta er virkilega sterk og
eftirminnileg bók sem á einstaklega
vel við nú um stundir og er höfundi
til mikils sóma.
Höfundurinn „Þetta er virkilega sterk og eftirminnileg bók sem á ein-
staklega vel við nú um stundir,“ segir rýnir m.a. um Sakramentið.
Skáldsaga
Sakramentið bbbbn
Eftir Ólaf Jóhann Ólafsson.
Veröld, 2017. Innbundin, 346 bls..
JÓN AGNAR
ÓLASON
BÆKUR
Fyrirgefning syndanna
Mennta- og menningarmálaráð-
herra hefur samþykkt tillögu tón-
listarráðs um úthlutun úr Tónlist-
arsjóði fyrir fyrra tímabil ársins, 1.
janúar – 1. júlí. Alls bárust 123 um-
sóknir í sjóðinn og var sótt um sam-
tals 136,5 milljónir króna. Styrkir
eru veittir til 58 verkefna að heild-
arupphæð 47.240.000 kr. en að auki
verður greiddur út styrkur sam-
kvæmt samningi við Jazzhátíð
Reykjavíkur að upphæð 2.500.000
kr. að því er fram kemur í tilkynn-
ingu. Sá samningur var gerður árið
2016 og gildir út þetta ár. Heildar-
úthlutun Tónlistarsjóðs á fyrri
hluta ársins nemur því 49.740.000
krónum.
Meðal þeirra verkefna sem hljóta
hæstu styrkina er Alþjóðlega tón-
listarakademían í Hörpu sem fær
1,5 milljónir króna og VII. píanó-
keppni EPTA á Íslandi, kammer-
kórinn Hymnodia, Nordic Affect,
Sinfóníuhljómsveit unga fólksins og
Barnatónleikar Töfrahurðar á
Myrkum músíkdögum fá eina millj-
ón hvert. Þriggja ára samning
hljóta sex verkefni og hæstu styrk-
ina af þeim, fjórar milljónir króna,
hljóta Kammersveit Reykjavíkur,
CAPUT og Stórsveit Reykjavíkur.
Sumartónleikar í Skálholti fá 3,5
milljónir króna í styrk fyrir árin
2018-20 og sem fyrr segir er árið
2018 þriðja og síðasta árið sem
Jazzhátíð Reykjavíkur hlýtur styrk.
Á heimasíðu Rannís, rannis.is,
má sjá yfirlit yfir þau verkefni sem
hljóta styrk að þessu sinni.
58 verkefni styrkt
af Tónlistarsjóði
Styrkur Stórsveit Reykjavíkur verður styrkt í þrjú ár, 2018-2010.
Karl Orgeltríó
heldur útgáfu-
tónleika í Há-
skólabíói í kvöld
kl. 20 vegna plöt-
unnar Happy Ho-
ur með Ragga
Bjarna sem kom
út í fyrra. Platan
hefur að geyma
tökulög, erlend
sem íslensk, í org-
el-sveiflubúningi.
Ásamt hinum síunga Ragga koma
fram á tónleikunum söngkonurnar
Salka Sól, Ragga Gröndal, Sigga Ey-
rún og Heiða Ólafs en Karl Orgeltríó
skipa Karl Olgeirsson orgelleikari,
Ásgeir Ásgeirsson gítarleikari og
Ólafur Hólm trommari. Með tríóinu
leika einnig Haukur Gröndal, klarín-
ett- og saxófónleikari og Snorri Sig-
urðarson, flygilhorn- og trompet-
leikari.
Til stóð að halda tónleikana í
fyrra en vegna veikinda varð að
fresta þeim.
Raggi Bjarna í
syngjandi sveiflu
Raggi
Bjarna
Gestur á fyrsta
fyrirlestri í röð
Umræðuþráða ár-
ið 2018 í Lista-
safni Reykjavíkur
í Hafnarhúsi er
sýningarstjórinn
Barbara Vanderl-
inden. Fyrirlestur
hennar hefst kl.
20 og ber heitið
The Communi-
cation Centre and Anti-Gallery Be-
hind the Museum.
Vanderlinden er sjálfstætt starf-
andi sýningarstjóri og hefur rann-
sakað og kennt sýningarfræði og
-sögu, skv. tilkynningu. Hún stofnaði
og stýrði tvíæringnum í Brussel árið
2008 og var meðstjórnandi annars
Manifesta-tvíæringsins í Lúxemborg
árið 1998. Á árunum 1996-2006 stofn-
aði hún og stýrði sýningarstaðnum
Roomade, Office of Contemporary
Art í Brussel. Umræðuþræðir er sam-
starfsverkefni Kynningarmiðstöðvar
íslenskrar myndlistar, Listaháskóla
Íslands og Listasafns Reykjavíkur.
Vanderlinden í
Umræðuþráðum
Barbara
Vanderlinden