Saga - 2006, Blaðsíða 74

Hann es Haf stein sag›i af sér rá› herra dómi skömmu eft ir a› n‡ -
kjör i› fling kom sam an í febr ú ar 1909. Frum varp til laga um a› -
flutn ings bann á áfengi var tek i› til fyrstu um ræ›u í ne›ri deild
á›ur en til rá› herra skipta kom. Mælti fla› fyr ir um al gjört áfeng is -
bann sem kæmi til fram kvæmda í byrj un árs 1912. Flutn ings menn
voru úr bá› um fling flokk um, Björn Jóns son, Björn Krist jáns son og
Sig ur› ur Gunn ars son úr Sjálf stæ› is flokki og Egg ert Páls son og
Stef án Stef áns son úr Heima stjórn ar flokki. Í frum varp inu var a›
finna rúm ar heim ild ir til lög reglu rann sókna og hegn ing ar á kvæ› in
voru b‡sna ströng og lá me› al ann ars 100 króna sekt vi› ef ma› ur
neit a›i a› sk‡ra frá flví hva› an áfengi fla› væri kom i› er ger›i hann
ölv a› an.87
Eft ir ríf lega tveggja mán a›a um fjöll un flings ins voru lög in af -
greidd og sí› an sta› fest af Fri› riki VIII kon ungi flann 30. júlí 1909.88
Kjarni frum varps ins var var› veitt ur í lög un um a› flví leyti a› al -
gjöru áfeng is banni skyldi kom i› á í land inu, en ekki fyrr en á ár inu
1915 í sta› 1912 eins og upp haf lega frum varp i› ger›i rá› fyr ir. Brot
á lög un um skyldu var›a fjár sekt um og jafn vel betr un ar hússvinnu,
en ekki fang elsi, og dóms úr skur› ur skyldi liggja a› baki hús rann -
sókn. Ís land var› fyrst landa í heim in um til a› lei›a al gjört áfeng is -
bann í lög en fleiri lönd áttu eft ir a› feta sömu sló›.89
Í um fjöll un flings ins um frum varp i› krist all a› ist djúp stæ› ur
ágrein ing ur me› al fling manna um l‡› ræ›i og fló eink um og sér í
lagi um stö›u Al fling is gagn vart vilja meiri hluta fljó› ar inn ar. Um 60
pró sent kjós enda voru fylgj andi al gjöru áfeng is banni en minni hlut -
inn var engu a› sí› ur stór. Spurn ing arn ar sem fling menn stó›u
frammi fyr ir voru flær hvort fleim bæri a› standa vör› um per sónu -
frelsi ein stak linga og fylgja eig in sann fær ingu í störf um sín um —
e›a lúta vilja al menn ings. Inn í mál i› blönd u› ust einnig fleiri grund -
vall ar at ri›i sem snertu tengsl in milli rík is valds ins og flegn anna.
fiing menn spur›u: Hvar liggja mörk in milli ein stak lings frels is og
skyldu sam fé lags ins til a› leggja bo› og bönn á ein stak linga í fleim
til gangi a› standa vör› um sam eig in lega vel fer› alls fljó› fé lags ins?
svanur kristjánsson74
87 Sama heim ild, bls. 213.
88 Stjórn ar rá› s tí› indi 1909 A, bls. 216–224.
89 Áfeng is bann var sett í Finn landi ári› 1919 og í Nor egi sama ár eft ir fljó› ar -
atkvæ›a grei›sl ur. Í Banda ríkj un um var í gildi sér stakt stjórn ar skrár á kvæ›i á
ár un um 1920–1933 um áfeng is bann í land inu öllu. Í Sví fljó› var áfeng is bann
naum lega fellt ári› 1922. Sjá Tor Björk lund, „The dem and for refer end um“,
Scand in av i an Polit ical Stu dies 5 (1982), bls. 237–259.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 74